Ноябрь 2020 10-қисм

Ноябрь 2020 10-қисм
Тошкент
BOSHLANG‘ICH SINFLARNI O‘QITISHDA GRAFIKLI ORGANAYZERLARDAN 
FOYDALANISHNING SAMARALI USULLARI
Abulqosimova Asila Sa’dullayevna
Jizzax viloyati, G‘allaorol tumani, 
24-umumiy o‘rta ta’lim maktabi 
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
[phone]
[e-mail]
Annotatsiya:
ushbu maqolada boshlang‘ich sinflarga turli fanlardan dars berish jarayonida 
qo‘llaniladigan interfaol metodlar sirasiga kiruvchi grafik organazyer (shaklli chizma)larning 
turlari va ularning ta’lim berishdagi afzalliklari to‘g‘risida so‘z boradi. Shuningdek, grafik 
organayzer asosida ayrim mavzular ochib beriladi.
Kalit so‘zlar:
Grafik organayzer, interfaol usul, “Yumaloq xarita”, “Muzqaymoq”, “T” 
chizmasi, “Gamburger” metodi.
“Insonning tafakkuri, aqliy salohiyati ijtimoiy boylik hisoblanadi. Ular har qanday jamiyatning 
ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotini belgilaydi. Shunday farzandlarimiz borki, ular umumiy o‘rta ta’lim 
jarayonida ma’lum yo‘nalish bo‘yicha o‘zlarining iqtidorlarini, iste’dodlarini namoyon etadilar. 
Bu boylikdan oqilona foydalanish, uni to‘g‘ri yo‘naltirish lozim”
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi prezidenti I.A.Karimov
Boshlang‘ich sinflarda o‘tiladigan ona tili, matematika, o‘qish, odobnoma, tabiatshunoslik 
darslari o‘z mohiyati, maqsad va vazifalariga ko‘ra ta’lim tizimida alohida o‘rin tutadi. Negaki 
ularning zaminida savodxonlik va axloqiy-ta’limiy tarbiya asoslari turadi. Shuning uchun ham 
boshlang‘ich ta’lim darslariga o‘quvchilar qiziqishini oshirishga alohida e’tibor berish lozim. 
Chunki bolalar boshlang‘ich sinflardanoq « dars » degan muqaddas so‘zdan bezib qolmasliklari 
lozim. Bugungi kunda o‘quvchilarni darsga bo‘lgan qiziqishlarini oshirish uchun tajribali 
o‘qituvchilar turli didaktik o‘yinlar, interfaol metodlardan foydalanishmoqda. Ana shunday 
interfaol metodlardan biri grafik organayzerlar bo‘lib, bu o‘qitish va o‘rganishning samarali usuli 
ekanligi ilmiy jihatdan isbotlangan. ulardan foydalanish o‘qituvchilar uchun ham, o‘quvchilar 
uchun ham juda foydali bo‘lishi mumkin, chunki ular darslarni yanada qiziqarli, oson va tushunarli 
qiladi. Shu o‘rinda bir savol tug‘iladi: Garafik organayzerlar o‘zi nima?
Grafik organayzer (inglizcha, “graphic organizer” so‘zidan olingan) - bu ma’lumot va g‘oyalarni 
osonlik bilan tartibga solish uchun ishlatiladigan o‘qitish vositasidir. Soddaroq qilib aytganda, 
grafik organayzerlar turli hajmdagi matnlarni chizmalar yordamida tushuntirish demakdir. 
Grafik organayzerlarni dars jarayonida qo‘llashning bir qancha afzalliklari mavjud bo‘lib, 
ular:

Kattaroq yoki murakkab tushunchalarni yoki g'oyalarni kichikroq va sodda qismlarga 
ajratish orqali ma'lumotni tasavvur qilish uchun osonroq tasavvur qilish yoki taqdim etishga 
yordam beradi;

O'quvchilarga dars jarayonida faol ishtirok etish va mavzuni mukammal tushunish imkoni-
yatini beradi;

Aqliy hujum, tanqidiy va ijodiy fikrlash, tarkibni tasniflash va birinchi o'ringa qo'yish, mu-
lohaza yuritish va hokazo kabi bilim qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi;

Mavzuga oid oldingi bilimlarni eslab qolishga va uni tezda yangi ma'lumotlar bilan boyit-
ish hamda bilimlar zanjirini davom ettirishga ko‘maklashadi;

O'z ustida ishlash, ijodkorlik, tashabbuskorlik kabi tuyg‘ularni shakllantirish imkoniyatini 
beradi;

Dars jarayoni orqali o‘quvchilarning san’atga bo‘lgan qiziqishlarini oshiradi; 

O‘quvchilar yozuvlarni yozish, tahlil qilish, o'rganish va hokazolarda grafik organayzerlar-
dan foydalangan holda dars bilan osonroq tanishishlari mumkin.
Hozirgi vaqtda ta’lim jarayoni mukammallikni, o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasida o‘zaro 
do‘stona munosabatni, dars o‘tishning innovatsion texnologiyalar yordamida olib borilishini 
talab qilayotgan bir davrda grafik orgayzerlardan unumli foydalanish dars mashg‘ulotlarining 

---

38