Ноябрь 2020 10-қисм

Ноябрь 2020 10-қисм
Тошкент
samaradorligini oshiradi. Grafik organayzerlarning bir qancha usullari mavjud bo‘lib, ular ichida 
“ven diagrammasi” va “Klaster” metodlari juda ommabop hisoblanadi. Bu metodlar haqida 
yetarli ma’lumotga ega ekanligingizga ishonchim komil bo‘lganligi uchun boshqa bir nechta 
grafik organayzerlar haqida ma’lumot berishni joiz deb topdim. ular haqida batafsil to‘xtatib 
o‘tsak:
“Yumaloq xarita” (
inglizcha Circle map
) 
- tegishli ma'lumotlardan 
foydalangan holda g'oya yoki mavzuga hujum qilishni asosiy maqsad 
qilib qo‘ygan ushbu metod doira shakldagi chizma orqali o‘quvchilarga 
taqdim etiladi. O‘quvchilar asosiy mavzuni doira markaziga yozadilar 
va uning atrofini mavzuga oid tushunchalar bilan to‘ldiradilar. Bunda 
o‘quvchi kichik aylanalarni o‘z xohishiga ko‘ra joylashtirishlari mumkin. 
“Muzqaymoq”
(inglizcha Ice-cream) grafik organayzeri 
orqali o‘quchilarni darsga jalb qilish va ularning faol ishtirok 
etishlarini ta’minlash mumkin. Bunda muzqaymoq shaklidagi 
chizma orqali mavzuni tushuntirish kifoya, muzqaymoqning 
nonli bo‘lagiga asosiy mavzu beriladi, qaymoqli qismlariga esa 
mavzuni yanada to‘liqroq ochib berish uchun yordamchi g‘oyalar 
beriladi. O‘quvchilarga topshiriq sifatida berilganda esa, kimning 
muzqaymog‘i qaymoqliroq bo‘lsa, g‘olib sifatida rag‘batlantirilishi 
mumkin. “Muzqaymoq” metodi barcha mavzular uchun samarali 
usul hisoblanadi.
“T” chizmasi – o‘tilayotgan yoki o‘tilgan mavzuning ikki 
tomonini ochib berishda keng qo‘llaniladi. Bu usul eng sodda 
chizmada tashkil etiladi, ya’ni T shakldagi chizma berilib, uning har 
ikki tomoni o‘quvchilar bilan birgalikda to‘ldirish, ikki o‘quvchini 
doskada musobaqa qildirish, yoki guruhni ikkiga bo‘lib, ulardan 
shaklning tomonlarini mavzu asosida shakllantirib berishni ham 
so‘rash mumkin. Bu usulni qanday holatda qo‘llash o‘qituvchi 
mahoratiga bog‘liq. quyidagi chizma orqali “T” metodi haqida yanada aniqroq ma’lumot olish 
mumkin.
“Gamburger”
(inglizcha Hamburger) metodi ham grafik 
organayzerlar ichida eng samarali usul hisoblanib, bunda o‘quvchilar 
mavzu doirasida o‘z bilimlarini mustahkamlay oladi. O‘quvchilarga 
gamburger shaklidagi chizma orqali yangi mavzuni tushuntirish 
ham, ulardan o‘tilgan mavzuni shakl orqali tushuntirib berishlarini 
so‘rash ham mumkin. Misol uchun, “Arifmetik amallar” mavzusini 
quyidagicha yoritib berish mumkin.
Yuqorida berilgan grafik organayzerlardan tashqari yana 
“O‘rgimchak to‘ri”, “Shajara daraxti”, “Monopoliya”, “zinama-
zina”, “Bulut” kabi usullar ham bo‘lib, ularni ta’lim berishning 

---

39