Noorganik moddalar kimyoviy texnologiyasi” fakul­teti t. R. Abdurashidov nomidagi “yuqorimolekulali birikmalar va plastmassalar texnologiyasi” kafedrasi

Valslashni gidrodinamikasi. Valsning bir-biriga qarama-qarshi aylanuvchi vallariga rezina aralashma yuklanganda, adgeziya va ishqalanish kuchlari ta’sirida, vallar oraliq tirqishi tomon harakatlanadi (15-rasm). Bu harakatlanish davomida, va vallar sirtidagi aralashma zaxirasini qismlab ergashtiradi (16-rasm). y o’qiga yetmasdanoq aralashma oqimi to’qnashib, qisman tirqishga intiladi, qisman esa yana vallar oralig’idagi zaxiraga qaytadi (15-rasm, x₂x₂).


Zaxiradagi aralashma, valga yopishgan aralashmaga nisbatan qarama-qarshi tarafga aylanib, polimer makromolekulasidagi ba’zi kogezion bog’lar uziladi. x₃x₃ va x₄x₄ yuzadagi aralashma oqim harakati o’zgaradi.(16-rasm).
Vallar orasidagi rezina aralashmasining deformatsiyasi ikki chegara ega; (17-rasm) ergashuvchi A₁N₁A₂N₂ va ildamlovchi N₁C₁N₂C₂. Ergashuvchi chegaradagi (16-rasm, x₁x₁, 17-rasm, N₂N₂) rezina oqimi, val yuzasida maksimal bosimda harakatlanadi. Diformatsiya, aralashma zaxirasi, friktsiya va materialning hususiyatiga qarab, bosim kattaligi o’zgaruvchan bo’ladi.


16 - Rasm. Vallar oralig’idagi rezina aralashmaning harakatlanish tezligi, ishqalanish kuchi va bosimining o’zgarishi sxemasi.



17 – Rasm. Vallarga qayishqoqlik kuchining teng miqdorda taqsimlanish sxemasi.

Bosim ta’siridagi aralashma oqimi vallar oralig’i tirqishiga davomiy ravishda intiladi va ildamlovchi zonaga o’tadi. Ildamlovchi zonada N₁N₂C₂C₁, (17-rasm) v₁ va v₂ tezlik bilan aylanuvchi vallar oralig’idagi (16-rasm, x₀ x₀) aralashmaning oqim tezligi, vall yuzasidagi aralashmaning harakatlanuvchi tezligiga nisbatan katta bo’ladi. –x (16-rasm, C₁ C ₂) yuzada aralashma oqim bosim tezligi jadal kamayib, atmosfera bosimiga tenglashadi.

Old vali yuzasiga yopishgan varoqlangan aralashma, qayishqoq xususiyatiga ega bo’lganligi sababli, ta’sir kuchi tenglashishi natigasida, qalinligi bir muncha kattalashadi. Varoq vall yo’nalishi bo’ylab harakatlanib, vallarning yuzasidagi deformatsiyalanish qismiga quyilib, jarayon yana davomiy takrorlanadi.