Noan’anaviy elektr stansiyalari

MGD - generatorini ishlash prinsipi. Hozirgi kunni energetikasi uchun, Faradeyni elektromagnit induksiya qonuni katta ahamiyatga ega. Qonunni mohiyati shundan iboratki,, agar simni elektromagnit maydoni orqali oʻtkazilsa, unda E.Yu.K. paydo boʻladi.
Simni (provodnik) qanday boʻlishidan qatʻiy nazar, qattiqmi, suyuqmi yoki gazlimi - unda E.Yu.K. paydo boʻladi.
Fanning bu boʻlagiga, ya’ni elektromagnit maydoni bilan tok oʻtkazuvchi suyuqlik yoki gazlar oraligʻini munosabatini oʻzgaruvchiga - magnitogidrodinamika deb yuritiladi ( Rasm 10.2)

10.2 rasm MGD generatorni ishlash prinsipi

Rasmda koʻrsatilgan sxemada plastinalar orasiga (1) ionlashgan gaz oqimini oʻtkazish natijada, magnit maydoni orqali oʻtganligi uchun E.Yu.K. hosil boʻlib agar unga qarshilik ulansa tok paydo boʻlganligini koʻramiz.
Bu holatda, ionlashgan gazda (plazmada) magnit maydoniga qarshi boʻlgan elektrodinamik kuch paydo boʻladi (tok paydo boʻlganda).
Xuddi shu holat, bugʻ turbinasini va gaz turbinasini bir-bora boʻlgan munosabatda (tok oʻtgan holda qarshi kuch paydo boʻlishi, magnit maydoniga nisbatan).
Shu kuchlarni yengish uchun harakatlanishi issiqlikni bir turidan ikkinchi holatiga olib kelishi, toʻgʻridan-toʻgʻri kinetik energiya hosil qilishga olib keladi. Agarda gazning haroratini 3000°C, shu bilan birga uni ichki energiyasini oshirish bilan uni elektroʻtkazuvchanligini oshirilsa, MGD generatorlarda toʻgʻridan-toʻgʻri elektr energiyasini olish imkoniyati tugʻiladi.

Sinov savollari

1. 
   Energiyani bir turdan ikkinchi turga oʻtishi (MGD) usulidir
   
2. 
   MGD - generatorini ishlash prinsipi
   

11. ENERGIYA OLISHDAGI YANGI TEXNOLOGIYALARNI

QOʻLLASH

Reja:

1. 
   Vodorod yuqori issiqlik berish imkoniyati haqida.
   
2. 
   Vodorod yoquvchi qurilma.
   
3. 
   Yoqilgʻi elementlari va ishlash prinsipi.
   

Vodorod, bu kimyoviy elementlar orasida eng oddiy va eng yengili hisoblahadi. Uni hamma yerda suv va uglevodorolar bor joyda uchratish mumkin.
Vodorod yoqilganda suv ajraladi va suvni qaytadan vodorod va kislorodga parchalash mumkin. Vodorodni tabiiy gaz kabi quvurlar orqali uzatish va taqsimlash mumkin.
Quvur orqali transportirovka qilish qulay transportirovka vositasidir.
Vodorod yuqori issiqlik berish imkoniyatiga ega: 1 gramm vodorod yoqilganda 120 Joul issiqlik energiyasi hosil boʻladi. 1 gramm benzin yoqilganda 47 Joul issiqlik energiyasini olish mumkin.
Agarda vodorodni gaz holatida 750 mm truboprovod orqali 80 km ga yuborilsa, u ancha arzoga tushadi, chunki, xuddi shunday energiyani er osti kabel orqali transportirovka qilishga nisbatan.
Vodorod sanoat uchun - sintetik yoqilgʻi. Uni koʻmirdan, neftdan, suvni parchalab, tabiiy gazdan olish mumkin. Baho berishlaricha, bugungi kunda yiliga 20 mln. tonna vodorod ishlab chiqarilib iste’mol qilinadi.
Vodorodning, taxminan 80% neftdan ishlab chiqariladi. Lekin bu, energetika uchun tejamsiz jarayondir, chunki bunday vodoroddan olinadigan energiya, benzin yoqqanda olinadigan energiyaga nisbatan bir
necha marotaba qimmatga tushadi. Neftni narxi oshgan sari, undan olishadigan vodorodni narxi ham oʻz-oʻzidan oshadi.
Kam miqdordagi vodorodni elektroliz yoʻli bilan olish mumkindir, lekin uni olish neftdan olishdan ham qimmatga tushishi mumkin.
Bugungi kunda, vodorod olish texnologiyasini arzonlashtirish boʻyicha mutaxassislarimiz ish olib borishi amalga oshirishmoqda:
Ishlatilayotgan usullar orasida koʻproq "termolit" usuliga e’tibor koʻproq boʻlmoqda:
Bunda suvni parchalashda - vodorod va kislorodni 2500°C haroratda olib berilishini koʻrsatish mumkin, lekin hali muhandislarimiz bunday haroratlarda ish olib borishni toʻliq oʻrganmaganligi sababli, hozircha sekin ketmoqda.
Shu xususda, yana bir narsani taʻkidlash lozimki, bunday yuqori haroratlarni Quyosh energiyasi yordamida olish mumkin boʻladi. Bunda, albatta, vodorod ishlab ʻchiqarish, hozirgi texnologiyaga nisbatan bir necha bor arzon boʻlishi mumkin.
Shu bois, vodorod sunʻiy, oraliq "energiya tashuvchini" deb hisoblanib, uni energetikada qoilash uchun quydagi muammolarni hal etilishi lozim:
Quyosh energiyasidan foydalangan holda, samarali vodorod ishlab chiqarishini yoʻlga qoʻyishi;
uni saqlash va transportirovka qilish usullarini topish; elektrokimyoviy jarayonlar va termodinamik sikllarda yuqori darajadagi tejamkor vodorodni ishlatib, natijada elektr va mexanik energiya hamda issiqlikni olishni hal etish.
Vodorod energetikasini rivojlanishiga ayniqsa, katta shaharlarda vodorodni katta hajmda ishlab chiqarish hisobiga erishish mumkin.
Oxirgi paytlarda vodorod jadal suratlarda avtomobil yoqilgʻisi sifatida tavsiya etilmoqda.
Vodorodni muqobil energiya manbai deb nomlash mumkin.
Tabiatda vodorod alohida holda emas, balki kimyoviy birikmalar tarkibida uchraydi, shuning uchun uni ajratib olib, ishlab chiqrish ma’lum bir energiya sarfini talab yetadi.
Vodorodni cheklangan hajmda va balonlarda tegishli yuqori bosimda saqlash mumkin.
Vodorod asosida elektr energiyasini ishlab chiqishda yoqilgʻi elementlardagi kabi vodorod yoquvchi energetik qurilmalardan foydalanish mumkin.