Nókis filialí «Programmalıq injiniring» baǵdarı

2.3. Ólshew ásbaplarınıń anıqlıq klası
Ásbaptıń anıqlıq klası - ásbaptıń ulıwmalastırılģan xarakteristikası bolıp, jol qoyılģan tiykarģı qátelik shegaraları menen anıqlanatuģın hám tásir etiwshı shamalar tásiri aldında ásbap kórsetkishi ózgeriwi hám ásbaptıń basqa ózgeshelikleri menen anıqlanadı.

Ásbaptıń anıqlıq klasın bilgen halda jol qoyılģan tiykarģı qátelikler shegarasın tabıw múmkin. Usı bólimde qarap shıģılıp atırģan ampermetr, voltmetr hám vattmetrler ushın anıqlıq klası ásbap keltirilgen qáteliginiń tiykarģı jol qoyılatuģın shegarasına san tárepten teń.

Sezgirlik ólshew ásbaplarınıń tiykarģı xarakteristikalarınan biri bolıp tabıladı. Ásbap kórsetkishi sızıqlı hám múyesh jılısıwdıń sol jılısıwdı payda etken shama ózgerisine qatnası ásbaptıń sezgirligi dep ataladı:


, (10)

bul jerde: S - ásbaptıń sezgirligi;

∆L - kórsetkish jılısıwınıń ózgeriwi;
∆X - ólshenip atırģan shama ózgeriwi.
Ólshew mexanizmi hám ólshew shınjırınıń xarakterine qaray ásbaptıń sezgirligi, ólshew diapazonı barlıq bóliminde turaqlı yamasa ózgermeli bolıwı múmkin. Mısalı, magnitoelektrik ásbaplarda kórsetkishtiń shkala boylap jılısıwı ólshenip atırģan tokqa sızıqlı baylanısqan bolıp tabıladı, ásbaptıń sezgirligi bolsa turaqlı bolıp tabıladı.
Elektromagnit ásbaplarında bul baylanısıw kvadratlı bolıp tabıladı, soģan qaray sezgirlik ólshew diapazonında birdey emes.
Bunnan tısqarı, bul ásbaptıń hár qıylı shamalarģa sezgirligi hár qıylı bolıwı da múmkin. Mısalı, elektrodinamikalıq ásbap penen quwatlılıq ólshengeninde sezgirligi turaqlı bolıp tabıladı, yaģnıy turaqlı bolıp tabıladı, tok yamasa kernewdi ólshewde bolsa ózgermeli bolıp tabıladı.
Sol sepepli ólshew ásbabınıń sezgirligi degende onıń tok yamasa kernew boyınsha sezgirligi túsiniledi.
Ayırım jaģdaylarda salıstırmalı sezgirlik túsiniginen paydalanıw qolaylı esaplanadı:


. (11)
Sezgirlikleri bolģan shama ásbap turaqlısı yamasa shkala bólinbesi mánisi dep ataladı. Sezgirligi joqarı bolģan ásbaplar tiykarınan anıq ólshewler ushın isletiledi. Ólshenip atırģan shama mánisin ásbap kórsetkishine tásir ete alatuģın eń kishi ózgeriwi sezgirlik shegarası dep ataladı.
Elektr ólshew ásbaptı derekke jalģaģanda signal dereginen bir qansha quwatlılıq sarplanadı. Bul hal signal deregınıń islew rejiminiń shetleniwine alıp keledi. Bul awısıw stilistik qátelikti keltirip shıģaradı. Tok hám kernewdi ólshewde júzege keliwshi stilistik qátelikti esaplaw ushın ampermetrdiń ishki qarsılıģı R_a hám voltmetrdiń qarsılıqları R_b ekenligin biliw kerek.

Mısalı, toktı ólshew ushın qandayda bir shınjırģa ampermetr jalģansa hám bunda ampermetr qısqıshlarģa salıstırģanda shıģıw qarsılıģı R, sol qısqıshtaģı kernew U bolsa, ol halda shınjırdaģı toktıń haqıyqıy mánisi (R₀=0) J_haq = U / R ge teń bolģanda, ólshengen mánisi bolsa J / (R +R₀) boladı.

Salıstırmalı stilistik qátelik:


. (12)
Qısqıshlardaģı kernewdi ólshew ushın aktiv eki polyusliktiń shıģıw qarsılıģı R hám ishki qarsılıģı R_ıw bolģan, U-kernew bolsa, kernewdi ólshewde salıstırmalı stilistik qátelik:


, (13)
bul jerde U_ıw - voltmetr qısqıshlarındaģı kernew.
Ápiwayı halda ramka menen izbe-iz R₁ qarsılıqlı rezistor jalģanadı. Shınjırdaģı ramka qarsılıģınıń temperatura koefficienti azayadı hám ólshegıshtiń salıstırmalı temperatura qáteligi tómendegi formula menen anıqlanadı:


, (14)
bul jerde, β₀ - shınjırdaģı ramka qarsılıģınıń temperatura koefficienti R₀ - ramkalar, prujinalar hám jalģawshılardıń oram qarsılıģı;
R - shunt qarsılıģı;
R1 - qosımsha resistor qarsılıģı.
Ortalıqtıń temperaturası artqanda magnitoelektrik voltmetrdiń temperatura qáteligi


, (15)
bul jerde, R_haq - qosımsha resistor qarsılıģı.