Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zamonaviy uzluksiz ta

kafedrasi mudiri, 
 
Bugun mamlakatimizda taʼlim sifatini baholashda yangicha xalqaro baholash dasturlari 
yordamida aniqlash va qiyoslashga asoslangan tizim shakllanmoqda. 
PISA o‘quvchining o‘qish, matematika va tabiiy fanlardagi bilim va ko‘nikmalarini 
baholashga qaratilgandir, chunki mazkur fanlar o‘quvchining davomiy ta’limida asos soluvchi 
fanlardir. Shuningdek, PISA o‘quvchining qiziqishi va motivatsiyalari haqidagi qimmatli 
ma’lumotlarni ham to‘playdi, va rasman muammolarni hamkorlikda yechish kabi ko‘nikmalarini 
ham baholaydi, boshqa bog‘liq bo‘lgan muhim qobiliyatlar, masalan, global kompetensiyalarni 
baholash uchun ham imkoniyatlarni tekshirib ko‘radi. 
PISA dunyo bo‘ylab o‘quv dasturlarining mazmunini o‘rganadi va o‘quvchilarning 
muammolarni o‘rganish, tahlil qilishi va yecha olish, ularning bilim va ko‘nikmalarini amalda 
qo‘llay olish, muloqot qilish ko‘nikmalarini o‘rganadi. 
Tabiiy fanlar bo‘yicha savodxon bo‘lgan shaxsda quyidagi kompetensiyalar 
shakllangan bo‘ladi: 

hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish 

ilmiy tadqiqotlarni loyihalash va baholash 

ma’lumotlar va dalillarni ilmiy talqin qilish 
Hodisalarni ilmiy jihatdan tushuntirish kompetensiyasi texnologiyalar, tabiiy hodisa-
jarayonlarning izohlarini bilish, taklif qilish va baholash. Bunda quyidagi qobiliyatlar namoyish 
etiladi: 

---

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
486 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ 
 
tabiiy yo‘nalishdagi fanlardan tegishli bilimlarni yodga olish va ulardan foydalanish; 
 
izohlovchi modellar va tasvirlarni anglash, yaratish va ulardanfoydalanish; 
 
tegishli bashorat (prognoz)lar qilish va asoslash; 
 
izohlovchi farazlarni taklif etish; 
 
ilmiy bilishning jamiyat uchun amaliy ahamiyatini tushuntirish.Berilgan ilmiy 
tadqiqotda o‘rganilayotgan muammoni aniqlash ilmiy tadqiq etilishi mumkin bo‘lgan 
savollarni farqlash berilgan muammoni ilmiy tadqiq etish usullarini baholash berilgan muammoni 
ilmiy tadqiq etish usulini taklif etish ma’lumotlarning obyektivligi va ishonchliligini ta’minlashda 
olimlar tomonidan qo‘llaniladigan usullarni tavsiflash va baholash 
3. 
Ilmiy tadqiqotlarni loyihalash va baholash kompetensiyasi – ilmiy tadqiqotlarni 
tasvirlash va baholash hamda muammolarni ilmiy asoslangan holda hal qilish yo‘llarini taklif 
etish. Bunda quyidagi qobiliyatlar namoyish etiladi: 
4. berilgan muammoni ilmiy tadqiq etish usullarini baholash 
5. ilmiy tadqiq etilishi mumkin bo‘lgan savollarni farqlash 
6. berilgan ilmiy tadqiqotdan o‘rganilayotgan muammoni aniqlash 
7. ma’lumotlarning obyektivligi va ishonchliligini ta’minlashda olimlar tomonidan 
qo‘llaniladigan usullarni tavsiflash va baholash 
8. berilgan muammoni ilmiy tadqiq etish usulini taklif etish 
Ma’lumotlar va dalillarni ilmiy talqin qilish kompetensiyasi– turli ko‘rinishdagi ilmiy 
ma’lumotlar,dalillarni tahlil qilish va baholash hamda tegishli xulosalar chiqarish. Bunda quyidagi 
qobiliyatlar namoyish etiladi: 
7. ma’lumotlarni tahlil va talqin qilish hamda tegishli xulosalar chiqarish; 
8. ma’lum bir ko‘rinishdagi ma’lumotlarni boshqa ko‘rinishda 
ifodalash; 
3. ilmiy dalil va nazariyalarga asoslangan mulohazalarni ilmiy bo‘lmagan boshqa qarashlardan 
farqlay olish; 
4. ilmiy adabiyotlardan olingan matnlardagi faraz,dalil va xulosalarni aniqlash; 
5. turli manbalar(masalan, gazeta,jurnal, Internet)dan olingan ilmiy mulohaza va dalillarni 
baholash. 
Demak biz o`quvchilarda tabiiy fanlar bo`yicha savodxonlikni rivojlantirishda ularda 
yuqorida sanab o`tilgan kompetensiyalarni shakllantira olishimiz zarur.Natijada o`quvchilar tabiiy 
fanlar bo`yicha savodxonlik kompetensiyalarini o`zlarida fanlarning mazmunini bilish,metodologik 
bilish ,epistemik bilimlar asosida tabiiy fanlarni ilmiy jihatdan tushuna olishadi,hamda tabiiy fanlar 
sistemasi ya`ni:fizika, kimyo, biologiya, geografiya, geologiya, astranomiya fanlariga oid bilimlarni 
o`zaro bog`liqligini va bir-birini to`ldirishi bo`yicha ularda bilim ,ko`nikma va malakalar 
shakllanadi.