Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti



Download 2,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet157/290
Sana03.01.2022
Hajmi2,63 Mb.
#280020
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   290
Bog'liq
Milliy ma naviyat bosqichlari (M.Imomnazarov)

Ibn  al-Farid  (1181-1234)  she’riyati  va  Ibn  al-Arabiy  (1165-1240)  yaratgan  timsoliy 
tafakkurning  mumtoz  namunasi  “Futuhoti  Makkiya”  asari  ushbu  davr  mintaqa  
ma’naviyatining noyob namunalaridir. 
Irfon  -  o’zlikni  anglashdir.  Men  kimman?  Yagona  Allohga  mening  nisbatim  qanday? 
Tasavvuf  shu  savolga  javob  qidiradi.  Uning  javobi  qisqa  va  sodda  qilib  ifodalanganda, 
quyidagichadir:  Haq  -  yagona  va  mutlaq  borliq,  Ahad  (yakkalik,  birlik).  Haq  o’z  jamolini 
ko’rmoq  istaydi  va  o’ziga  ko’zgu  sifatida  foniy  dunyoni  (ya’ni,  biz  ko’rib  turgan  moddiy 
borliqni)  bunyod  etadi.  So’fiylar  Haqning  asl  zotini  Haqiqat  va  uning  mazhari,  qiyosan 
aytganda,  ko’zgudagi  aksini  “majoz”  (“inoskazanie”,  metafora),  deb  ataydilar.  “Haqiqat”  va 
“majoz” tazodi shundan boshlanadi.  
Tasavvuf  mashoyixlari  “Haqiqat”  va  “majoz”  tazodiga  turli  davrda  turlicha  yondoshib 
keldilar.  Agar  XIII  asr  boshlari  va  o’rtalarida  Farididdin  Attor  va  Jaloliddin  Rumiylar  
insonlarni  “majoz”,  ya’ni  tashqi  moddiy  dunyo  hoyu  havaslariga  berilib  ketishdan  qaytarib, 
Borliqning asl (azaliy  va abadiy) Haqiqati sari  intilishga, Mohiyatga e’tibor berishga chaqirgan 
bo’lsalar,  majozga  (suratga)  berilish,  Haqiqatdan  (ma’nodan)  chalg’itadi  deb  hisoblagan 
bo’lsalar,  XIII  asr  oxirlariga  kelib  Fahriddin  Iroqiy  (1207-1289),  Avhadiddin  Kirmoniy 
(vafoti  1298  yil)  kabi  sufiylar  ijodida  muammoning  idroki  teranlashdi.  Ibn  al-Arabiy  g’oyalari 
ta’sirida “Lama’ot” asarini yozgan Iroqiy “majoz” va “haqiqat” nisbatini dengiz va tuzga qiyos 
                                         
58
 Bertelьs. B.E. Ibrannыe trudы. Nizami i Fuzuli. M.-«Nauka»-1962, s.174. 
www.ziyouz.com kutubxonasi


 
120 
etadi. Tuz dengiz suvi tarkibida  bo’lgani uchun  bu suvning  har qatrasida  ham tuz ta’mi  bordir. 
Shayx Avhadiddin Kirmoniy ushbu nicbatni quyidagicha talqin etadi: 
Z -on minigaram ba chashmi sar dar surat, 
Zero-ki zi ma’nest asar dar surat. 
In olami suratestu mo dar suvarem, 
Ma’ni natvon did magar dar surat.
59
 
(Shu sababdan boshdagi ko’z bilan suratga tikilamanki, 
Curatda ma’noning izi bordir. 
Bu olam suratdir, biz suratlar ichidamiz, 
Ma’noni suratdan tashqarida ko’rish mumkin emas.) 
Ya’ni,  inson  Oliy  haqiqatni  (Borliqning  yagona  oliy  mohiyatini)  bevosita  uning 
mazharidan (moddiy borliqda o’zligini ko’rsatishi, zuhur etishi, namoyon bo’lishidan) tashqarida 
ko’ra olmaydi, chunki u o’zi  ham  shu  mazhardan tashqarida emasdir (“surat”  ichidadir). Inson 
ruhida Borliq haqiqati bilan uyg’unlik hosil bo’lishi uchun, birinchi navbatda, o’zga insonlar 
bilan  o’zaro  uyg’unlikka  intilish,  ular  dilidan  Borliq  haqiqatini  qidirishi  lozim,  boshqa  yo’l 
bilan  bu maqsadga  erishib  bo’lmaydi.  Mana  shayxning  xulosasi.  Aslida  bu  xulosa  Irfonning 
nihoyasidir.  
Naqshbandiya  tariqati  irfoniy  tafakkurning  oliy  cho’qqisi  bo’ldi.  Bahovuddin 

Download 2,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   290




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish