Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti t. B. Zayniddinov, A. Sodiqov va r. Iminjanov

Tuproq omili gigiyena xavfini aniqlash majmuasi

Xavflilik

Tuproqni

Lichinka

1

kg

YE

S^1 perfringers^2

Sanitariya

darajasi

tarifi

va

tuproq

coli^1

soni

gʻumbak

gijja

Xlebniko

soni

tuxumla

va soni

25m^2

ri

Xavfsiz

Toza

0

0

1,0

0,1 va ortiq

0,98-1,0

undan

ortiq

Nisbatan

Kuchsiz

1-10

10

1,0-

0,01-0,001

0,85-0,98

xavfli

ifloslangan

gacha

0,01

Xavfli

Ifloslangan

10-100

11-100

0,01-

0,001 va ortiq

0,7-0,85

0,001

Juda

Kuchli

100

va

100

dan

0,001

0,0001

va

0,7

va

xavfli

ifloslangan

undan

ortiq

va

undan kam

undan

koʻp

undan

kam

ortiq

Kasal qiluvchi mikroblarni tuproqda tirik holatda boʻlishi

Yuqumli kasallik

Tuproqqa kirish yoʻli

Tirik boʻlishi kun

qoʻzgʻatuvchilari

Vabo vibrioni

Odam axlati

20-210

Axlatxonada

7-12

Oqar suvda

2-15

Qorin tifi

Odam axlati

30-100

qoʻzgʻatuvchisi

Axlatxonada

30-150

Oqar suvda

6

		Oshxona		4
		chiqindisida		42
		Uy chiqindisida
Dizenteriya		Odam axlati		20-60
qoʻzgʻatuvchisi		Axlatxonada		5-12
		Oqar suvda		2-7
		Oshxona		5
		chiqindisida		24
		Uy chiqindisida
Tuproqda kasal qiluvchi mikroblarni saqlanish muddati
Bakteriya turlari		Oʻrtacha	muddat	Uzoq muddat oylari
		hafta
Qorin	tifi	2-3		12
salmonellalari
Vabo vibrioni		1-2		4
Sil	kasalligi	13		7
mikobakteriyasi
Brutsellalar		0,5-3		2
Chuma pasterillalari		0,5		1
Tulyaremiya		1,5		2,5
kasalligi chaqiruvchisi

Tuproqni kimyoviy va radioaktiv ifloslanishi. Qishloq xoʻjaligida kimyoviy moddalarni koʻp ishlatilishi tuproqni kimyoviy moddalar bilan ifloslanishiga olib keladi. Shu bilan bir qatorda qishloq xoʻjaligida oʻsimliklarni kasalliklari bilan kurashish, qishloq xoʻjalik zararkunandalari bilan kurashish uchun ham kimyoviy moddalar ishlatiladi, natijada tuproq kimyoviy moddalar bilan ifloslanadi. Qishloq xoʻjaligida zararkunandalarga qarshi ishlatiladigan moddalar aksariyat kimyoviy zaharli moddalar hisoblanadi. Koʻpchilik holatlarda kuchli ta'sir koʻrsatadigan zaharli
moddalar kantserogen xususiyatga ega, zararli xususiyatga ega boʻladi. Tuproq shuningdek radioktiv moddalar bilan ifloslanishi mumkin. Keyinchalik radioaktiv moddalar oʻsimliklarga ulardan oʻtxoʻr hayvonlarga, hayvonlardan esa odamlarga oʻtishi mumkin.


Sport inshootlari uchun tuproq tanlashni gigiyena asoslari. Jismoniy tarbiya va sport bilan shugʻullanishda tuproqni mexanik, fizik, kimyoviy xususiyatlari amaliy ahamiyatga ega. Odamlarni sihat-salomatlikka, jismoniy tarbiya va sport bilan shugʻullanishlariga tuproqni suv, issiqlik, havo tartiblari alohida ta'sir etadi. Yer osti suvlarini yuqori boʻlishi sport inshootlarini zax bosishiga olib keladi, namlik yuqori boʻlsa sport inshootlarida mikroiqlim sharoiti oʻzgaradi, tuproqni issiqlik tartibi yer ustidagi havoga oʻzini ta'sirini koʻrsatadi. Sport inshootlari qurish uchun yer hududi tanlayotgan vaqtda, sport inshooti yer hududiga qoʻyiladigan gigiyena talablariga amal qilish lozim.

• 
  Yer hududida yomgʻir va oqavo suvlar toʻplanmasligi kerak.
  

• 
  Tuproq quruq boʻlishi lozim.
  

• 
  Yer osti suvi eng kamida 70 sm pastda boʻlishi kerak.
  

• 
  Sport inshootlari qurish uchun yirik zarrachali tuproq alohida ahamiyatga ega.
  

• 
  Tuproq epidemiologiya va zaharli moddalardan holi boʻlishi lozim.