Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti,, N. R. Alimqulov, N. B. Sultanova

Andozalarlar (proektsiyalar)
- bu Yer yuzasining haritada tasvirlash 
usulidir. Yer dumaloq bo’lganligi tufayli uni tekislikda tasvirlanayotganda ma’lum 
bir xatoliklarga yo’l qo’yiladi. Bunday xotaliklarga asosan maydonni, uzunlikni 
va burchaklarni tasvirlayotganda yo’l qo’yiladi. Shuning uchun turli hil (teng 
burchakli, teng maydonli, teng masofali va aralash andozalar) qo’llaniladi. 
Shartli belgilar
– voqea va hodisalarning ma’lum bir belgilar yordamida haritada 
tasvirlanishidir. Masshtabli shartli belgilar yordamida voqea va hodisalar haqiqiy 
o’lchamlari bilan tasvirlanadi. Masshtabziz shartli belgilar bilan, haritalarning 
masshtabida ko’rsatib bo’lmaydigan voqea va hodisalar tasvirlanadi (TETS, qon,
aholi yashaydigan joylar). Chiziqli shartli belgilar bilan daryo oqimining 
yo’nalishi, o’rmondagi daraxtlarning turlari ko’rsatiladi. Bundan tashqari yozuvli, 
harfli, sonli shartli belgilar ham bo’ladi.
Haritada voqea va hodisalar quydagi usullar bilan tasvirlanadi:
- belgilar usuli – masshtabda tasvirlab bo’lmaydigan narsalar, voqea va 
hodisalar tasvirlanadi; 
- chiziqli usuli – asosan uzunlik bo’yicha joylashgan daryo, yo’l va 
chegaralar tasvirlanadi: 
- rang berish usuli – voqea va hodisalarni maydon bo’yicha tarqalishini 
tasvirlashda qo’llanadi (o’simlik, tuproq, iqlim haritalar); 
- teng qiymatli chiziqlar usuli – bir xil qiymatga ega bo’lgan voqea va 
hodisalar tasvirlanadi (harorat, balandlik, aholi zichligi): 
- bog’langan diagrammalar usuli – ma’lum bir joydagi meterologik 
stantsiyada haroratni mavsumiy o’zgarishini, yog’in va shamollarni taqsimlanishini 
tasvirlashda qo’llaniladi; 
- chegara usuli – bir xil voqea va hodisalarni tasvirlashda qo’llanadi, foydali 
qazilmalar hayvonlar va qishloq xo’jaligi haritalari. 
- nuqta usuli – narsalarni, voqea va hodisalarni tarqoq holda miqdorini 
beradi. Masalan bitta nuqta 200 bosh sigir; 
- harakat belgilari usuli – voqea va hodisalarni harakat yo’nalishini 
ko’rsatadi ( daryo oqimi, shamol va oqim yo’nalishi, yuk tashish yo’llari).