Nizomiy nomidagi тoshkenт davlaт pedagogika universiтeтi maтyoqubova тozagul rajapovna alisher navoiy hayoтi va ijodi fani bo’yicha o’quv qo’llanma

Dostondagi  Navfal    va  Zayd  obrazlari.    Majnun  ishqini,  bu  yo’lda  uning 
chekkan  iztiroblarini  tushunishmadi.  Buning  uchun  unga  ta’na,  malomatlar 
yog’dirishdi.  Majnunning  qalb  tug’yonlarini  «g’am  dashti  aro  yugurgan» 
Navfalgina  anglay  oldi.  Navfal  sahroda  tasodifan  ov  paytida  hayvonlar  bilan 
sirlashib  yurgan  Qaysni  uchratib  qoladi.  Navfal  insonning  qadr-qimmatiga 
yetuvchi,  uning  ezgu  his-tuyg’ularini  yuksak  baholaydigan  ulug’  insondir.  U 
Majnunning ahvolidan nihoyatda qattiq ta’sirlanib, ov qilishdan voz kechadi. 
Тark ayladi saydg’a jafoni,  
Elga dedi: «Тashlang o’qu yoni,  
 
Ham itligingizni tashlangiz chust 
Ham itlaringizni bog’langiz rust!» 
So’ngra  Majnunga  yaqinlashib,  u  bilan  suhbatlashishga  harakat  qiladi. 
Navfalning  Majnunga  qarata  aytilgan  gaplaridan  uning  insonga  bo’lgan  samimiy 
muhabbati, oqil va chuqur mulohazaga ega bo’lgan kishi ekanligi yaqqol seziladi. 
Navfal  ishqning  kuchi,  ta’siriga  tan  bersa-da,  biroq  u  Majnunning  kishilar  bilan 
aloqasini  uzib,  sahroda  hayvonlar  bilan  ulfat  tutganligini  ma’qul  ko’rmaydi. 
Navoiy  gumanistik  qarashlarini    dostonda  Navfalda  singdirgan  bo’lib,  shoir  u 
orqali o’zining orzu-istaklarini bayon etadi. 

---

 
123 
Majnunning  boy  ma’naviy  olami  Navfalni  hayratga  soladi  va  u  yigitga 
yordam  berishga  harakat  qiladi.  U  Laylining  otasini  yo’lga  solmoqchi,  uni 
murosaga  keltirmoqchi  bo’ladi.  Biroq  bundan  foyda  chiqmaydi.  Shunda  sarkarda 
kuch  bilan  Laylilar  qabilasini  bo’ysundirmoqchi  bo’ladi  va  urushga  tayyorgarlik 
ko’ra  boshlaydi.  Shunda  Majnunning  tushiga  Layli  kirib,  Naval  qabilaga  hujum 
qilsa, otasi uni o’ldirmoqchi ekanligini aytadi. Majnunning gapidan keyin sarkarda 
jang qilish fikridan qaytadi.   
Zayd  dostondagi  yordamchi  obrazlardan  biri  bo’lib,  u  asar  voqealarini 
bog’lovchi vosita sifatida xizmat qiladi. Bu obraz Navoiy dostonidagina keltirilib,  
boshqa xamsanavislar asarlarida uchramaydi.  
 Majnun u bilan  Navfal qo’shini  Hay  qabilasiga urushni  to’xtatgach, sahroga 
chiqib  ketganda  tanishadi.  Majnunning  Layliga  muhabbati  naqadar  yuksak 
ekanligini  bilgach,  uni  qattiq  hurmat  qiladi.  Zayd  Layli  haqida  bilganlarini 
Majnunga  gapirib  beradi.  U  o’zining  Majnun  bilan  uchrashganini  Layliga 
yetkazishga,  va  agar  Laylidan  biror  javob  bo’lsa  Majnunga  keltirmoqqa  va’da 
beradi.     
Keyingi boblarda Zayd Laylining xatini Majnunga olib boradi va Majnunning 
javob xatini Layliga olib borib beradi.