Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti geografiya kafedrasi

Nima uchun 2010 yilgi Inson taraqqiyoti indeksi 2009 yildagiga qaraganda kamroq mamlakatlarni qamrab olgan? Bu yilgi Inson taraqqiyoti indeksida 169ta mamlakatlar va xududlar xisoblab chiqilgan. Bir yoki undan ortiq qismlar bo‘yicha ma’lumotlari mavjud bo‘lmagan va Inson taraqqiyoti indeksiga kiritilmagan davlatlar: Antigua va Barbuda , Butan, Kuba, Dominika, Eritreya, Grenada, Livan va Bosib olingan Falastin xududlari, Ummon, Muqaddas Kitts, va Nevis, Muqaddas Lusia, Muqaddas Visent va Grenadaliklar, Samoa, Seyshel orollari va Vanuatudirlar. Mikroneziya bu yil Inson taraqqiyoti indeksi ro‘yxatiga birinchi marta kirdi. Zimbabve esa 2009 yilda daromadlar ko‘rsatkichi ma’lumotlari bo‘lmaganligi uchun kiritilmagan edi yana qaytadan kirdi.

AQSH 2010 yilgi Inson taraqqiyoti indeksi ro‘yxatida 4 inchi o‘rinni egallaydi. Ilgarigi Inson taraqqiyoti indeksidagi eng yuqori 10 likka kirmagan edi. Nima uchun bunday o‘zgarish sodir bo‘ldi? Daromadning eng yuqori darajasini ko‘tarish AQSH uchun o‘zgarishlarda uncha katta bo‘lmagan rol o‘ynadi. 7ta daromadi yuqoriroq davlatlar AQSHga qaraganda pastroq o‘rinni egalladilar (Lixkenshteyn , Lyuksemburg, Singapur, Birlashgan Arab Amirliklari, Bruney Daressalom, Qatar va Quveyt). Xattoki, agarda daromadning eng yuqori darajasi 51,300 AQSH dollariga(1980 yilgi XQT(xarid qobiliyati tengligi) 40,000 AQSH dollari, 2008 yildan XQT ifodalangan dollar) teng bo‘lganida ham AQSH 4inchi o‘rinni egallagan bo‘lar edi. Savodxonlilik o‘rniga maktab ta’limining o‘rtacha ko‘rsatkichini qo‘llash juda katta farqqa sabab bo‘ldi. AQSH maktab ta’limining o‘rtacha davom etish yillari miqdori eng yuqori o‘rinni egallagan Norvegiyadan 0,2 yil orqada edi, savodxonlik esa 99 foiz, lekin 25 ta eng rivojlangan mamlakatlarda ham savodxonlik 99 foizni tashkil etadi. SHunday qilib savodxonlik ularni farqlay

olmadi.Umuman olganda geometrik o‘rtacha ko‘rsatkich uchala yo‘nalishlar bo‘yicha to‘lik ijroni ta’minlaydi, va ular bir necha AQSH raqobatchilariga qarshi ishladi (SHvetsiya, Germaniya va Irlandiya).

•