Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti geografiya kafedrasi

Kuzatilgan maksimum qiymatlarning yildan yilga o‘zgarishi rivojlanishni nazorat qilishda qiyinchilik tug‘diradimi? Yo‘q, Inson taraqqiyoti indeksi tnedensiya natijalari 1980 yildan boshlab xar yili davomli ma’lumotlar va yangi maksimum qiymatlarga asoslanib qayta xisoblab chiqiladi. Xarqanday bo‘lganda xam Inson taraqqiyoti indeksi qisqa muddat natijalarini nazorat qilishga qaratilgan emas. Bu yo‘nalishdagi yo‘riqnomalar, siyosiy ko‘rsatmalar maktabda ta’lim yillarining o‘rtacha miqdorida, tug‘ilishda kutstilayotgan umr ko‘rishning o‘rtacha ko‘rsatkichlarida o‘z aksini topguncha bir muncha vaqt o‘tadi. SHuning

uchun xam Inson taraqqiyoti indeksi tendensiyalari besh yil tanaffus bilan ta’minlanadi.

• 
  Nima uchun “kamayuvchi daromadlar” tamoyili boshqa ko‘rsatkichlarga nisbatan qo‘llanilmadi? Sog‘liqni saqlash va ta’limda o‘zgarib turuvchi qiymatlarni kamayuvchi daromad tamoyiliga o‘tqazishga qarshi salbiy va ijobiy asoslar bor. Xaqiqat shuki, sog‘liqni saqlash va maorif nafaqat ichki qiymatlarga ega, balki u xam daromadga o‘xshab Inson taraqqiyoti indeksi yo‘nalishlariga, inson taraqqiyotiga kirmagan. SHunday qilib ularni boshqa birliklarga o‘tkazish xususiyati kmayuvchi daromadlarga ta’sir o‘tkazishi mumkin. Bu yondoshuv xar yilgi yoshini, yoki ta’lim ko‘rsatkichini teng baholashi kerak, shuning uchun bu tamoyil faqat daromad ko‘rsatkichiga nisbatan ishlatilgan.
  
• 
  Inson taraqqiyoti indeksi yo‘nalishlarining tutgan o‘rni teng mezonlandimi? YAngi Inson taraqqiyoti indeksi har uchala yo‘nalish bo‘yicha ko‘rsatkichlarning teng bo‘lishini taqozo etadi. Maorifdagi har ikkala bo‘lim ko‘rsatkichlari ham teng o‘ringa ega edilar. Bunisi esa ilgarigi Inson taraqqiyoti indeksidan farqlanadi, ular harxil o‘ringa ega bo‘ldilar. Mezonlar tanlovi normativ qabul qilgan qarorlarga asoslangan va har uchala yo‘nalishlar bir xil ahamiyatga ega. Bu yondoshuvning statistik ta’minoti Noorkbakhsh, Decang va Lugolarning tadqiqot xujjatlariga ham asoslangan. YAngi Inson taraqqiyoti indeksi ilgarigi Inson taraqqiyoti indeksiga qaraganda yo‘nalishlar ko‘rsatkichlari o‘zgarishining teng darajasiga ega va bunda samarali mezonlash ilgarisiga qaraganda ko‘proq tengliligini ko‘rsatishni ko‘zda tutadi.
  
•