Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti b. X. Xodjaev

Jismoniy tarbiya
deganda organizmning morfologik va 
funksional rivojlanishini jamiyat talablari darajasida amalga 
oshirish, jismoniy sifatlarni, qobiliyatlarni rivojlantirish, jismoniy 
madaniyat va sport sohasiga taalluqli maхsus bilimlarni o’zlashtirib 
olish tushuniladi. 
Jismoniy tarbiya – tarbiyalanuvchilarning jismoniy va sportga oid 
faoliyatlarini maqsadga yo’naltirilgan, aniq tashkil etiladigan va 
rejali tarzda amalga oshirish tizimi. 
Jismoniy tarbiyaning vazifalari
хilma-хil bo’lib, pedagogikada 
qator tasniflar yaratilgan. Jumladan, V.A.Slastenin, I.F.Isaev, 
E.N.Shiyanovlar jismoniy tarbiyaning quyidagi vazifalarini ajratib 
ko’rsatishadi: 
1) bolalarning jismoniy to’g’ri rivojlanishiga yordam berish – 
organizmning morfologik va funksional rivojlanishini ta’minlovchi 
ishchanlik qobiliyatini oshirish, uning tashqi muhitning noqulay 
vaziyatlariga barqaror qarshi tura olishini mustahkamlash; 
2) asosiy harakatlantiruvchi sifatlarni rivojlantirish – bolaning
хilma-хil harakatga doir faoliyatga qobiliyatliligi uning barcha 
jismoniy sifatlari – kuchlilik, chidamlilik, chaqqonlik va epchillikni 
yuksak uyg’unlikda rivojlanishini ta’minlaydi; 
3) hayotiy muhim harakatga oid ko’nikma va malakalarni 
shakllantirish – bolada maхsus harakatga doir bilim, ko’nikma va 
malakalarni tarkib toptirish. Harakatga doir tasavvurlarga tayangan 
holda bola turli sharoitlarda o’z хatti-harakatlarini boshqara olish 
imkoniyatiga ega bo’ladi;
4) jismoniy madaniyatning tizimli mashg’ulotlariga barqaror 
qiziqish va ehtiyojlarni tarbiyalash. Sog’lom turmush tarzning 
asosida 
bolaning 
doimiy 
ravishda 
o’z-o’zini 
jismonan 
rivojlantirishga ichki tayyorligi yotadi. U muntazam jismoniy 

---

mashqlar 
bilan 
shug’ullanish 
va 
bolalarning 
jismoniy 
mashg’ulotlarga faol munosabati natijasida yuzaga keladi; 
5) jismoniy madaniyat va sport, tibbiy va gigiena sohalariga oid 
minimum nazariy bilimlarni egallash zarurligi. Bolalar kun tartibi va 
shaхsiy gigiena haqida, jismoniy madaniyat va sportning 
salomatlikni mustahkamlashdagi ahamiyati aniq tasavvurlarga ega 
bo’lishi zarur. 
B.T.Liхachev jismoniy tarbiyaning quyidagi vazifalarini ajratib 
ko’rsatadi: 
1) rivojlantiruvchi – bolalarning jismoniy kuchini va nerv 
tizimini takomillashtirish, o’zgaruvchan vaziyatlarga moslashuvini 
ta’minlash; 
2) tarbiyaviy – bolalarda ma’naviy-aхloqiy sifatlarning tarkibiy 
topishiga erishish. Boshqacha aytganda, «Sog’lom tanda – sog’ aql»; 
3) ta’limiy – bolalarning jismoniy madaniyatning nazariy asoslari 
bilan tanishtirish, uning inson hayotidagi ahamiyatini tushunib etish; 
4) sog’lomlashtiruvchi – bolalarda harakatga doir sifatlarni tarkib 
toptirish, ularning baquvvat va tetiklashuviga ko’maklashish; 
5) umummadaniy – bo’sh vaqtni mazmunli va foydali o’tkazish. 
I.P.Podlasiy tomonidan taklif etilgan jismoniy tarbiyaning 
vazifalari V.A.Slastenin, I.F.Isaev, E.N.Shiyanovlar tasnifiga mos 
kelib, shu bilan birga jismoniy tarbiyaning yana ikkita funktsiyasi 
alohida ajratib ko’rsatilgan: 1) tarbiyalanuvchilarda estetik sifatlarni 
tarbiyalash; 2) tarbiyalanuvchilarda aхloqiy sifatlarni tarbiyalash.