|
kondensatsiyalash - Kondensatsiya (lot. condensatio -quyuqlanish, zichlashish), kondensatlanish — 1) gazsimon holatdagi moddaning sovishi yoki siqilishi natijasida suyuq yoki qattiq holatga utishi. K. — bug'lanishning aksi. K. muayyan modda uchun kritik temperaturadan past temperaturadagina sodir boʻladi. Kritik nuqta bilan uchlama nuqta orasidagi temperaturaviy oralikda modda suyuq holatga, yanada pastroq temperaturalarda esa kristall holatga oʻtadi. Suyuq yoki kristall holatlar orasida muvozanatli K. yuz berib, gaz holatdan suyuq yoki qattiq holatga oʻtayotganida maʼlum miqdorda issiqlik ajraladi. Bu issiqlik moddaning shu temperatura va bosimda bugʻlanishiga sarflangan issiqlikka teng . K.ning solishtirma issikligi solishtirma bugʻlanish issikligiga teng . Bugʻlanish va K. bir vaqtda roʻy beradi. Qattiq jism yoki suyuqlik sirtida hosil boʻluvchi sirtq i K., aerozol, gaz ionlarining bugʻ hajmi ichida, bugʻning zichlashish joylaridagi zichlik fluktuatsiyasi (oʻrtacha qiymatdan ogʻishi) oqibatida hosil boʻluvchi hajmiy K. mavjud. Suv bugʻining kondensatlanishi natijasida atmosferada bulut, tuman, shud-ring va qirov hosil boʻladi. K. turli xil issiqlik almashinish apparatlarida qoʻllaniladi, u distillashnpt asosi hisoblanadi; 2) organik moddalar bir nechta molekulalarining birikish reaksiyasi; bunda, suv, ammiak va boshqa oddiy moddalar ajraladi.
- Bug`larni kondensatsiyalash Kimyoviy texnologiyada bug`larni suv yoki sovuq havo yordamida sovitish yo׳li bilan kondensatsiyalash keng ishlatiladi. Bug`larni kondensatsiyalashdan bug`latish, vakuum-quritish va boshqa jarayonlarda siyraklanish (yoki vakuum) hosil qilish uchun foydalaniladi. Kondensatsiyalanishi lozim bo׳lgan bug`lar tegishli qurilmadan chiqarilib, kondensatorga beriladi. Kondensatorda bug` suv yoki havo yordamida kondensatsiyalanadi. Bug`ning kondensatsiyalanishidan hosil bo׳lgan kondensatning hajmi bug`ning hajmiga nisbatan taxminan ming marta kichik, shu sababli kondensatorda siyraklanish paydo bo׳ladi.
- Kondensatorning ish hajmida, bug`ning kondensatsiyalanishi bilan birgalikda, havo va kondensatsiyalanmaydigan gazlar yig`ilib qoladi. Natijada kondensatsiyalanmagan gazlarning parsial bosimi ortib boradi, bu narsa o׳z navbatida qurilmadagi vakuumni kamaytiradi. Shu sababli vakuumning qiymatini ma’lum darajada ushlab turish uchun kondensatordan kondensatsiyalanmay qolgan gazlarni uzluksiz ravishda so׳rib olib turish kerak. Bu vazifa vakuum nasos yordamida amalga oshiriladi. Sovitish usuliga ko׳ra aralashtiruvchi va yuzali kondensatorlar mavjud. Aralashtiruvchi kondensatorlarda bug` va sovituvchi suv o׳zaro to׳g`ridan-to׳g`ri aralashadi, hosil bo׳lgan kondensat esa suv bilan qo׳shilib ketadi. Agar kondensatsiyalanishi lozim bo׳lgan bug` qimmatbaho bo׳lmasa, bunda jarayon aralashtiruvchi kondensatorlarda olib boriladi. Issiqlik almashinishini yaxshilash uchun sovituvchi suv sochib (purkab) beriladi, natijada suv va bug` o׳rtasidagi kontakt yuza ortadi.
- Qurilmadan suv, kondensat va kondensatsiyalanmay qolgan gazlarni chiqarish usuliga ko׳ra ho׳l va quruq aralashtiruvchi kondensatorlar bo׳ladi. Xo׳l kondensatorlardan suv, kondensat va gazlar bitta maxsus vakuum-nasos yordamida chiqarib tashlanadi. Quruq (yoki barometrik) kondensatorlardan suv va kondensat birgalikda o׳z oqimi bilan chiqib ketadi, gazlar esa quruq vakuum-nasos yordamida so׳rib olinadi.
- Yuzali kondensatorlarda bug` va sovituvchi agent (suv yoki havo) o׳rtasidagi issiqlik almashinish jarayoni devor orqali amalga oshiriladi. Bunday qurilmalarda bug`larning kondensatsiyalanishi sovitilib turiladigan quvurlarning tashqi yoki ichki yuzalarida yuz beradi. Hosil bo׳lgan kondensat va sovituvchi agent qurilmadan alohida-alohida chiqariladi. Agar kondensat ishlab chiqarish ahamiyatiga ega bo׳lsa, u qaytadan ishlatilishi mumkin.
Adabiyotlar: 1. Salimоv Z. S. Kimyoviy tехnоlоgiyaning asоsiy jarayonlari va qurilmalari. T. O’zbеkistоn. 1995 yil. I , II tоm. 2. Salimоv Z. S., To’ychiеv. Kimyoviy tехnоlоgiyaning jarayon va qurilmalari. T. O’qituvchi. 1987 yil. 407 bеt. 3. Kacatkin A.T. Osnоvnые prоtsеssы apparatы ximichеskоgо tехnоlоgii. M.Хimiya 1973 - 754 s. 4. Planоvskiy A.N .i dr. Prоtsеssы i apparatы ximichеskоgо tехnоlоgii. M.Хimiya- 1968s. 5. Ditnеrskiy YU. I. Prоtsеssы i apparatы ximichеskоgо tехnоlоgii. M.Хimiya- 1995. 1-2- tоm. 6. Kavеtskiy G.D. Prоtsеssы i apparatы piщеvоy tехnоlоgii. M. «Kоlоs»- 1999-551. 7. Yusufbekov N.R Texnologik jarayonlarni boshqaruv sistemalari.
Do'stlaringiz bilan baham: |
