Низомиддин млҳмудов дурдона худойберганова

ҚУ 
ш
Қ У Ш Д А Й ( К А Б И , С И Н Г А Р И )
1. 
Учмоқ.
Жуда катта тезликда харакатланмок.
У чопқиллаб келади-ю, 
муз йўлакда қушдай 
учади
(А. Кўчимов. Ҳовлидаги майдонча). Бобур отини тоғдан кела- 
ётган аскарлар томонга буриб, жиловини бўшатди. Бедов от 
қушдай 
учиб бора боитади
(П. Қодиров. Юлдузли тунлар). 
Жайҳун сафаридан кайтганидан бери кантариб кўйилган арабий 
ок бедов кумуш сувлиғини чайнаб бетокат талпинар, депсиниб
304
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

юлкинар, бу кенг даштда кушдай 
учгиси келарди
(О. Ёкубов. 
Улуғбек хазинаси). Қушдек 
учиб бораётган
жайронлардан бири 
гўё мункиб кетгандек, юзтубан кулайди, оёқларини бир-икки та- 
пирлатиб, жон беради (X. Султон. Бобурийнома). Уйга кушдек 
учиб
келдим (Ў. Умарбеков. Абдулла ковунчи). Қишлок чекка- 
сидаги кўм-кўк пахтазорлар орасидан кушдай 
учиб
ўтган ма- 
шина ғизиллаб кирга чиқди (О. Ёкубов. Диёнат). Оғир қайикни 
қушдай енгил 
учираётган
йигитлик куч-кудрати унинг овозида 
хам сезилиб туради (П. Қодиров. Авлодлар довони).
2. 
Енгил.
Вазни жуда кам, ҳеч бир оғир змас.
Шу пайт кушдек 
енгил
бир кампирни етаклаб олиб киришди 
(С. Аҳмад. Киприкда колган тонг), Жисмим кушдек 
енгил
торт- 
ганини, аста-секин хавога кўтарилганимни ҳис килдим (А. Аб- 
диев. Муаллақ одам). Теримчи қизлар Шохлардаги қушлардай 
енгил,
Қоматлари хаёл, Қуёш иси анқиб турар чеҳраларидан 
(X. Даврон. Теримчи кизлар). Хоннинг паҳлавон гавдаси анча 
кичрайиб, қушдек 
енгил
бўлиб қолган, мош-гуруч соколли 
юзи рангпар, калин кошлари остидаги кўзлари ич-ичига чўккан 
бўлса-да, ҳамон тийрак (Ғ. Каримий. Арслонхон минораси).
3. 
Енгил.
Мулойим, ёқимли ҳаракат ҳақида.
Салима Султон бегим шундай деб сакраб отга минди. Унинг 
ҳаракатлари қуш каби 
енгил
ва завқли эди (Н. Қобул. Буюк Ту- 
рон амири ёхуд акл ва қилич). Улар нимжонгина, ҳозир тўкилиб 
тушаман деб турган кампирнинг кушдай 
енгил
ўйинидан 
киқирлаб кула бошладилар (Н. Эшонкул. Уруш одамлари). 
Кўчадан гуррос сурон билан бир тўда йигит келар, саф олдида 
белига шоҳи қийик боғлаган хипча коматли йигит карнай-сурнай 
овози ва кўш доира гижбангига кушдек 
енгил
ракс тушар, ҳар 
замонда кўлларини канотдек ёзиб дўстлари томон учиб келиб, 
«Ҳа-ҳа-а!» деб қичқирар эди (Т. Мақсудов. Қайтмас тўлқинлар).
4. 
Енгил, эркин; енгил тортмоқ, енгил сезмоқ.
Руҳан эркин, 
тетик ҳолат, жуда ёкимли, хуш ҳис-туйғулар ҳақида.
Сен алдасанг, мен алданмадим, Сен ғуссали, мен - кушдай 
енгил
(Миртемир. Сурат). Тоғдай оғир юкни кифтига олиб, 
Қушдай 
енгил
бўлиб юради шоир (А. Орипов. Шоир). Дилинг 
равшан, ҳаромдан пок, Юрарсан қуш каби 
енгил
(А. Ўктам. 
Гўдаклик...). Ёпирай, наҳот дунёда ҳамма бахтиёр, кувноқ, 
қушдай 
эркин-у,
ёлғиз у, Музаффар, шунчалик бадбахт, бадном 
ва забун аҳволга тушиб колса? (О. Ёкубов. Оқкушлар, оппок 
қушлар). Бу кун бир кийикнинг бошини келтирдим. Уни есан- 
гиз барча ғурбат, барча хасталикдан фориғ бўлиб, кушдай 
ен-
гил тортасиз,
давлатпаноҳ! (О. Ёқубов. Улуғбек хазинаси).