Низомиддин млҳмудов дурдона худойберганова

кадрдонлардек 
куюк омонлашишди (X. Султо- 
нов. Ажойиб кунларнинг бирида). Онда-сонда учрашсаларинг- 
да, минг йиллик кадрдондек бўлиб колган эдиларинг (Э. Аъзам. 
Шовкин).
К А Й И Ш
КАЙИШДАЙ (КАБИ, -ГА ЎХШАБ)
Қотмоқ; қаттиқ.
Эгилувчанлик ҳолатини йўкотмоқ, шундай 
ҳолатда бўлмок.
Кир ёканинг иссикда кайишдек 
қотгани
болага азоб бўлди 
(Н. Жўраев. Қуёш корайди). Бутун умри мехнатда ўтгани 
кайиш лек 
қотиб кетган
қўллари, ажин тўла юзларидан би- 
линиб турган Қўрғонбой ота бундан тўрт йил бурун кўкламда 
куртга барг киркаётиб, дарахтдан йиқилиб оёғи синган, сал- 
кам ярим йилча гипсда ётса ҳам, суяги яхши битмай, ҳассага 
таяниб юрадиган бўлиб қолган эди (Ў. Усмонов. Гирдоб). Со- 
чиям кайишдай, шунча ғижимлаб тортаман - бир мўйини 
узолмасам-а, тавба! (Э. Аъзам. Гули-гули). Темир тоғанинг орик, 
кора юзида жилмайнш пайдо бўлди. Офтобда пишиб, кайиш га 
ўхшаб кетган юзларининг терисн тортишиб кетди (Ҳ. Нуъмон, 
А. Шораҳмедов. Ота).
К А Л А М
КАЛАМДАЙ
Ингичка,
бежирим. Асосан, қош, бармок кабилар ҳақида.
Эшик очиб тўрга боқсам, Қадди шамшод ўлтирур, Қошлари 
гўё каламдек, Бир паризод ўлтирур (Ок олма, кизил олма). У 
пайтда хотиним озғин, бармоклари ҳам каламдек 
ингичка
эди 
(С. Аҳмад. Азроил ўтган йўлларда). Бармоқлари каламдек 
ин-
гичка
тортди. Бутун вужуди кичрайиб, муштдеккина бўлиб 
колди (С. Ашур. Мунчок). Хиёл кўтаринки кирра бурни, юпка 
лаблари билан отасининг кошларига ўхшаш ингичка, қаламдек 
чизилган қоп-кора кошларига караб Абдулазизни Самарканднинг 
энг гўзал йигити дейиш мумкин (X. Даврон. Осмонда куёш йўк 
эди). Каламдек кошларинг юрагимга ханжардек санчиларди 
(С. Аҳмад. Биринчи мухаббат).
287
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

К Л Л А М П И Р
1. 
Аччиқ.
Асосан, кўнгилга озор берадиган, каттиқ тегадиган 
гап-сўз, жуда оғриқли изтироб хақида.
Кечаги вокеа Гулноранинг у ёк-бу ёғидан ўтиб кетган экан. 
Қалампирдай 
аччиқ
сўзларни бирам калаштириб ташладики... 
(А. Кўчимов. Қайта туғилган бола). Қ алампирдек 
заҳар
галла- 
рига ўрганиб колган эканман (С. Аҳмад. Жимжитлик). Азизим, 
хозиргина Намоз Пайшанбада деб қасам ичаётган эдингиз-ку, -
қалампирдек 
аччиқ
киноя билан сўради генерал (X. Тўхтабоев. 
Қасоскорнинг олтин боши). Тили анча 
аччиқ,
калампирдай 
узиб-узиб олади (А. Аъзам. Узи уйланмаган совчи). Эй, севик- 
ли ўкувчилар, кечирасиз. Бу гал шеърим калампирдек бир оз 
аччиқ.
(Қ. Мухаммадий. Одам-олам кўшиғи). Бутун бошли май- 
хонада кандайдир эски қўшикни ғўнғирлаб, ўзим билан ўзим 
рўй-рост улфатчилик киляпман, кўксимни тушуниксиз бир ғус- 
са қамраганки, ёпирай, қоядек оғиру қалампир каби 
аччиқ\
(А. Дилмурод. Хаёл чўғланиши). Кўксимда 
аччиқ
калампирдай 
бир дард бор, алам бор, азоб бор (С. Сиёев. Ганхар йўкотган 
гумроҳ).
2. 
Қип-қизил
, 
қизармоқ.
Одам юзининг кизилга мойил рангга 
кириши хакида.
Охирида, кимгадир бир култум камлик килди. 
Яна
эллик- 
эллик кўшиб, бир «мўйсафид»нинг «салласини» олдик. Ҳамма- 
нинг бурни қалампирдек 
қип-қизил
(М. Аҳад. Тугилган кун). Ач- 
чик сўзи учун эмас (отам умрида бировнинг кўнглини оғрит- 
маган одам эди), ичганида юзи калампирдай 
қип-қизариб кети-
ши
сабабидан бу лакабни орттириб олган эди (X. Даврон. Хоти- 
ра парчалари). Порахўр амаким ресторандан пишган қалам- 
пирдек 
қизариб