Nigora Erkaboyeva

Ritm (nutqning vazni)
 – nutqning hissiy holatini ifodalovchi muhim xususiyati. 
 
V.  Nutq  madaniyati  va  o‘qituvchining  nutq  mahoratini  takomillashtirish 
yo‘llari. 
Nutq madaniyati haqidagi ta’limot qadimgi Rim, Afinada shakllangan bo‘lsa 
ham, unga qadar Misrda, Assuriyada, Vavilon, Hindiston kabi mamlakatlarda paydo 
bo‘lganligi  notiqlik  san’ati  tajribasidan  ma’lum.  Ushbu  davrlarda  jamiyatning 
rivojlanishi,  savdo-sotiqning,  sud  ishlarining  nihoyatda  taraqqiy  etishi  notiqlikni 
san’at darajasiga ko‘tardi. Chunki u paytlarda davlat arboblarining obro‘-e’tibori va 
yuqori  lavozimlarga  ko‘tarilishi,  ularning  notiqlik  mahoratiga  ham  bog‘liq  bo‘lgan. 
Notiqlik  san’ati  sarkardalik  mahorati  bilan  barobar  darajada  ulug‘langan.  Mashhur 
notiq  Sitseron:  “Tarixda  yo  yaxshi harbiy  sarkarda,  yo  yaxshi notiq  bo‘lish  kerak”, 
degan  ekan.  Bu  gapda  katta  hikmat  bor.  Harbiy  sarkardaning  itoatida  ko‘p  sonli 
lashkar  bo‘lishini  tasavvur  qilsak,  bu  so‘z  tasodifiy  o‘xshatish  emasligiga  amin 
bo‘lamiz.  Grek  va  Rim  notiqlari  Aristotel,  Demosfen,  Sitseron,  Kvintilian  kabi 
nazariyotchilarning  hayotiy  tajribalari  ham  bunga  misoldir.  Ular  kishilik  jamiyatida 
ritorika va notiqlik san’atining o‘ziga xos  maktabini yaratdi. Sitseronning “Notiqlik 
haqida”, “Notiq”, “Brut” asarlari, Mark Fabiy Kvintilianning “Notiq bilimi haqida”, 
Aristotelning “Ritorika” kabi asarlari ham qadimgi Gretsiya va Rimda madaniy nutq, 
Asosiy turlari
 
Nutq apparati  
uchun dastlabki  
mashqlar
 
Har bir unli va undosh tovushlarni 
to‘g‘ri ifodalashga o‘rgatuvchi 
mashqlar (ifodali o‘qish, tez aytishlar)