Нигинахон шермухамедова

 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
FALSAFA KATEGORIYALARI 
YAkkalik, xususiylik va umumiylik
Bu falsafiy kategoriyalar borliq 
narsalari va hodisalarining dialektik birligini va ularning o‗rtasidagi tafovutni aks 
ettiradi
.
Kundalik hayotda biz «yakka», «xususiy», «umumiy» tushunchalarini 
ko‗p ishlatamiz va ularning mazmuni bizga ba‘zan oydek ravshan bo‗lib tuyuladi. 
Ammo mazkur tushunchalar bilan ifodalanadigan predmet yoki predmetlar 
turkumini topishga harakat qilganimiz zahoti katta qiyinchiliklarga duch kelamiz. 
Masalan unga ikkita bolaning suhbatini asos bo‗lishi mumkin: 
- Umringda hech qushni ko‗rganmisan? 
- Ha, ko‗rganman. Mana u (kanareykaga ishora qiladi).
- E, bu qush emas, kanareyka-ku. Kanareykani ham sen hech qachon 
ko‗rmagansan. Sen faqat bitta kanareykani, bizning kanareykamizni ko‗rgansan.

---

482 
Sog‗lom fikr kanareykada qushni ko‗rgan bola u hech qachon qushni 
ko‗rmaganini aytayotgan boladan ko‗proq haq ekanligidan dalolat beradi. Ammo 
umuman qush, meva, daraxtini ko‗rganini kim uzil-kesil qayd eta oladi? Biz bu 
qush, bu daraxt, bu mevani o‗z tajribamizda ko‗rganimiz hech qanday shubha 
uyg‗otmaydi. Umumiy tushunchalar amalda ob‘ektiv mazmunga ega yoki ega 
emasligi falsafa tarixida qizg‗in munozaralarga sabab bo‗lgan. Umumiy 
tushunchalar tabiati masalasi atrofida bahs O‗rta asrlardan beri davom etib keladi. 
Umumiy tushunchalar amalda mavjudmi? Nima haqiqiy borliq hisoblanadi – 
yakkalikmi yoki umumiylikmi? Umumiylik va yakkalik munosabati hodisalar 
xossalarining emas, balki hodisalarning munosabati sifatida qaraladigan 
darsliklarga hozir ham duch kelish mumkin. Xo‗sh, bugungi kunda falsafada 
mazkur masala qanday echilmoqda.