Ni aniqlash. Ishdan maqsad

LABОRATОRIYAISHI №3


TO‘SINLARNING EGILISHIDAGI DEFORMATSIYALARINI
aniqlash

1. 
   Ishdan maqsad:
   

To‘sin salqiligi va ko‘ndalang kesimining aylanish burchagini tajriba usulida aniqlab, ularni nazariy usulda aniqlangan qiymatlari bilan taqqoslash.
2. Kerakli asbob va jixozlar:
SHtangensirkul, lineyka va zarur bulgan maxsus uskunalar
3.Umumiy ma’lumotlar:
Tajriba o‘tkaziladigan qurilmaning tasviri.


1-namuna; 2-tayanch ustuni; 3-yuklar 4- indikatorlar; 5- kranshteyn: 6- ilgak.


4. Ishni bajarish tartibi:
Ko‘chishlari aniqlanishi zarur bo‘lgan kesimlarga indikator o‘rnatilib, namunaga boshlang‘ich F₀ kuch qo‘yiladi. F kuchning ta’siri natijasida to‘sin tayanchlariga yaxshiroq o‘rnashib, qurilma tajribani boshlash uchun tayѐr bo‘ladi. Barcha indikatorlarning F kuchga mos kelgan indikatorning boshlang‘ich ko‘rsatkichlari jadvalga ѐzib qo‘yiladi. F kuchning qiymatini pog‘onama – pog‘ona oshirib borib, har bir bosqich uchun indikatorlardan ko‘rsatish sanoqlari olinadi va ular jadvalga ѐzib boriladi. Tajriba tugagach barcha F kuchlar olinib, namuna butunlay yuksizlantiriladi. Keyin esa namunaga F₀ kuch bilan yuklanadi va indikatorlarning boshlang‘ich ko‘rsatkichlari orasidagi farqlar sezilarli bo‘lsa, tajribani yana takrorlash kerak.
Tajriba ma’lumotlari jadvali.

№	To‘sinlarni yuklanishi		1-indikator		2-indikator		3-indikator
	YUkni miqdori F. [H]	Orttir-masi ∆F. [H]	Ko‘rsa-tishi S	Orttir-masi ∆S	Ko‘rsa-tishi V	Orttir -masi ∆V	Ko‘rsa-tishi D	Orttir -masi ∆D
	Orttirmaning o‘rtacha miqdori		∆So‘r=		∆Vo‘r=		∆Do‘r=

Indikator ko‘rsatish orttirmasining o‘rtacha miqdorini hisoblash;

Bunda: n- pog‘onalar soni
Namuna mazkur kesimining ∆F kuchga mos kelgan o‘rtacha salqiligi:
∆U_o‘r=K_u·∆S_o‘r=
K_u=0,01 mm - indikator shkalasi bo‘yicha bo‘linmasining qiymati;
Balkaning A va V tayanchlardagi ko‘ndalang kesimlardagi va aylanish burchaklari quyidagicha aniqlanadi:
=
=

=

bu erda ; mm ⁴
Natijalarni taqqoslash:

5.Xulosa
Takrorlash uchun savollar:

1. 
   Tekis egilishda qanday ko‘chishlar bo‘ladi?
   
2. 
   Elastik chizig‘ining nazariyasi qanday cheklanishlarga asoslangan?
   
3. 
   Egilishdagi deformatsiyalarni aniqlashning yana qanday nazariy usullarini bilasiz?
   
4. 
   Tajriba yuli bilan salqinlik va ko‘ndalang kesimlarning aylanish burchaklari qanday aniqlanadi?
   
5. 
   Tajribani o‘tkazish tartibini batafsil tushuntirib bering?
   

LABОRATОRIYAISHI №4
YUPQA DEVORLI OCHIQ PROFILLI BALKANING EGILISH
mArkazini aniqlash
1.Ishdan maqsad:
1. YUpqa devorli ochiq profilli shvellersimon balkaning egilish
markazini tajriba yo‘li bilan aniqlab, nazariy qiymat bilan taqqoslash.
2. Kerakli asbob va jixozlar:
SHtangensirkul, lineyka va zarur bulgan maxsus uskunalar
3.Umumiy ma’lumotlar:

Egilish va buralish markazini aniqlash uchun SM-12 qurilmasining prnsipial shakli 1- stanina 2-shvelersimon balkaning ko‘ndalang kesimi. 3- indikatorlar. 4-yuk 5-yukni surish uchun yo‘naltirgich 6- lineyka 7- indikatorlarni staninaga o‘rnatish uchun kronshteynlar.
4. Ishni bajarish tartibi:
Balkaning erkin uchidagi yuk qo‘yiladigan moslama kesim yuzaning og‘irlik markaziga keltiriladi (chizg‘ichning nol qiymati ham shu nuqtaga keltirilgan) va ikkala indikatorning ko‘rsatkichi nolga quyiladi. So‘ngra balkaga 10 N ga teng bo‘lgan yuk qo‘yamiz. Bunda indikatorning ko‘rsatishi bir xil bo‘lmaydi. Demak, balkada egilish bilan birgalikda buralish deformatsiyasi ham paydo bo‘ladi. Endi yuk qo‘yilgan moslama 4 ni yo‘naltirgich 5 da ohistalik bilan indikatorlarning ko‘rsatishi bir xil bo‘lguncha suramiz. So‘ngra kesim og‘irlik markazidan qancha masofaga surilganini undagi chiziqlardan qarab ѐzib olish rak. Indikatorning bir xil ko‘rsatishi balkadagi yukning uning egilish markaziga qo‘yilganligi bildiradi. Egilish markazi qanchalik to‘g‘ri topilganligini tekshirish uchun undagi yukning miqdorini 20 N ga orttirib, indikatorlarning ko‘rsatishi kuzatib boriladi. Agar ularning ko‘rsatishi taxminan bir xil bo‘lsa, demak, balkaning egilish markazi to‘g‘ri topilgan bo‘ladi. Endi egilish markazining koordinatasini nazariy yo‘l bilan aniqlab, tajribadan topilgan miqdor bilan taqqoslaymiz, xatolikni protsent hisobida, formula ѐrdamida aniqlaymiz.

YUpqa devorli ochiq profilli balkalarning ko‘ndalang kesimlarida hosil bo‘ladigan urunma kuchlanishlar epyuralari: a-shvellersimon kesim; b-ochiq halqasimon kesim.
Egilish markazining nazariy qiymati
YUpqa devorli ko‘ndalang kesimi shvellersimon balka uchun egilish markazidan kesim yuzining og‘irlik 0 markazigacha bo‘lgan masofa α quyidagicha aniqlanadi:
+
bunda: balka devorining qalinligi δ=
balka vertikal devorining tashqi chetidan kesim yuzining og‘irlik markazigacha bo‘lgan masofa z₀=6 mm
balandligi h = mm; eni v = mm
Egilish markazining tajribadan aniqlangan qiymati
a_m =
Egilish markazining nazariy va tajribadan aniqlangan qiymatlari
orasidagi farq:



5. Xulosa

Takrorlash uchun savollar:

1. 
   YUpqa devorli ochiq profilli balkalar egilganda qanday deformatsiyalar paydo bo‘ladi.
   
2. 
   Bunday balkalar egilganda nima uchun egilish markazi kesim yuzaning og‘irlik markazi bilan bir nuqtada bo‘lmaydi.
   
3. 
   Egilish markazi nima? U nazariy yo‘l bilan qanday aniqlanadi?
   
4. 
   Urinma kuchlanishlarning juftlik qonuni nima?
   
5. 
   Egilish markazini tajriba yo‘li bilan qanday aniqlash mumkin?
   
6. 
   Ochiq profilli qanday kesimlar uchun egilish markazi kesim yuzasining og‘irlik markaziga to‘g‘ri keladi?