Ngt kurs 4 Guruh Fanning nomi “Нефт ва газокондесатни қайта ишлаш технологияси”

Uzluksiz kokslash jarayoni texnologiyasi

Termo-kontaktli krekingning vazifasi miqdori 50% gacha bo’lgan to’yinmagan uglevodorodli gazlar va aromatik uglevodorodli distilyatlarni olishdan iboratdir. Xom ashyo sifatida yuqori oltingugurtli neft qoldiqlaridan foydalalaniladi-vakuum haydalishdagi gudron yoki atmosfera haydashdagi mazut. Uzluksiz kokslash jarayonining texnologik sxemasi 13.2-rasmda keltirilgan. Ushbu jarayon neft kimyosi uchun mahsulotlar olishga mo’ljallangandir: gazning yuqori miqdorda chiqishi, to’yingan uglevodorodlar bilan boyligi, suyuq mahsulotlar tarkibidan benzol, toluyol va naftalin mahsulotlari mavjud bo’lganda, og’ir fraktsiyali texnik uglevodorodlarni ishlab chiqarish uchun ashyo bo’lishi mumkin. Bu usulda jarayon rejimi nisbatan yuqori, reaktordagi harorat 600⁰S va koks qizdirgichdagi harororat esa 670-700⁰S kokslashni gazoilda ayrim zavodlarda foydalaniladi (ayrim vaqtlarda gidrotozalashdan so’ng). Katalitik kreking qurulmalarning ashyosidagi komponentlar sifatida termokreking qurulma reaktor blokidan ( reaktor koks qizdirgich, koksning separator muzlatkich, havo haydash moslamasi va h.k ) va ajratgich bloki kondensator, rektifikasion kolonna, bug’latish kolonnasi, gazoseparator). Texnologik sxemasi quyida ko’rsatilgan.

1-kompressor, 2-yonish kamerasi, 3-separator-muzlatgich, 4, 12-siklonlar, 5-koksqizdirgich, 6-ajratuvchi panjara, 7, 8-pnevmotransport tarmog’i, 9-xom-ashyo taqsimlagichlar, 10-issiq bug` berish tarmog’i, 11-reaktor, 13-skrubber, 14, 16, 20, 21, 29-nasoslar, 17, 22, 26, 28-havoli sovutgichlar, 18-rektifikatsion kolonna, 19-bug`latish kolonnasi, 23-muzlatgich, 24-suvgazajratgich, 25-issiqlik almashtirgich, 27-bug` generator. Mahsulot - vakum kolonnaning pastki qismidan chiqadigan gudron yoki atmosfera kolonnaning pastidan chiqadigan mazut. Nasos 14 yordamida sepuvchi moslamalar 9 (forsunka tipi) orqali reaktor 11 ga yuboriladi, reaktorning ichida to’xtovsiz serkulyatsiya qilib reaktorga bir xil miqdorida harorat berish vazifasini bajaradi. Forsunkalar bir necha yarus balandlikda o’rnatiladi katta qurulmalarda ularning soni 100 tagacha bo’ladi.

13.2-rasm. Uzluksiz kokslash jarayoni texnologik sxemasi.
Kreking jarayoni koksning issiq molekulalari yuzasida amalga oshiriladi va uning harorati 600-620⁰ S ga teng bo’ladi. Kokslanish mahsulotlari - gaz va bug’lar qatlamdan chiqqandan so’ng koks changidan tozalanish uchun siklonli separatorlar 12 tizimidan o’tib skrubber–porseal kondensator 13 ga kelib tushadi. Ushbu scrubber uzatuvchi liniyalarning kokslanib qolishini kamaytirish maqsadida to’g’ridan to’g’ri reaktoga o’rnatilgan. Skrubberning ustiga sovutish moslamasi sifatida sovutilgan og’ir gazoyl yuboriladi. Mahsulot bug’lari og’ir gazoyl bilan kontakt natijasida bug’larning o’ta og’ir komponentlari kondensatsiyalanadi. Kondensatsiyalangan aralashma skubber 13 ning pastki qismidan olinadi, nasos 15 orqali reaktor 11 ga yuboriladi. Koks issiqlik tashuvchi moddalari koks jarayonida mayin qatlam sifatida yig’ilgan qismlari reaktorning bug’lanish sektsiyasiga tushiriladi, bu jarayonning o’zida ular suv bug’ining qarama - qarshi harakatida yuviladi. Undan so’ng ular bukilgan quvur 8 (pnevmotransport) orqali koks qizdirgich 5 ga uzatiladi. Havoli isitgich 1 yordamida koks qizdirgichning taqsimlovchi chanbaragi 6 ostiga havo haydaladi. Havoning hajmi serkulyatsiya qiladigan koksni yetarli haroratga qizdirish uchun yetarli bo’lishi kerak. Koksni qizdirish jarayoni balansli koksning ma’lum bir qismini yondirish natijasida amalga oshiriladi. Yonish mahsulotlari (tutun gazlar ) ikki pog’onali siklonlardan 4 o’tib u yerda ulardan koksning mayda qismlari ajratib olinadi va yo’qotilish uchun qozonga yuboriladi. Koks qizdirgich 5 da qizdirilgan koks bukilgan quvur 7 (pnevmotransport) orqali reaktor 11 ga qaytib keladi. Uzatuvchi muhit sifatida suv bug’i xizmat qiladi. Yoqilayotgan koksning hajmi yangi tashkil bo’lgan koksning hajmidan kam bo’lganligi uchun uning ortiqchasi katta ko’rinish fraktsiya elementlari sifatida separator muzlatgich 3 orqali tizimdan to’xtovsiz chiqarilib turiladi. Nisbatan mayda qismlari esa separator muzlatgichdan koks qizdirgich 5 ga qaytib keladi. Koksning mayda qismlarini katta qismlaridan ajratish separatorning pastki qismiga yuborilgan suv bug’lari yordamida amalga oshiriladi. Separatorning pastki qismidan kiritlgan koks suv bug’i yordamida qabul qilgichga (pryomnik) o’tkaziladi. Reaktor blokida aylanayotgan koks moddalarining o’lchamlari 0,075 dan 0,300 mm gacha bo’ladi, balansli koksning moddalari esa 0,4 mm va undan yuqori. Koks qizdirgich 5 dan reaktoning yuqori tubi 11 ga 10- chiziqli qism orqali issiq holda koks qismlari uzatiladi. Shunday qilib bu yerda bug’larda bo’lgan koksning konsentratsiyasi oshadi. Koksning qismlari siklon 12 ning kirish qismiga mexanik ta’siri natijasida uning kokslanishining oldini oladi.