Нефтни қайта ишлаш технологиясида асосий гидрогенизация жараёнлари

Нефтни қайта ишлаш технологиясида асосий гидрогенизация жараёнлари

Режа:
1. Жараёнларнинг синфланиши
2. Олтингугурт сақловчи органик бирикмаларни гидрирлаш
3. Азот сақлаган бирикмаларни ўзгариши.
4. Гидрокрекинг
5. Дистиллятларни гидротозалаш жараёни
6. Гидротозалаш жараёнининг катализаторлари.
7. Саноатда гидротозалаш.
Гидрогенизацион жараёнлар
Гидрогенизацион жараёнлар нефтни қайта ишлашда ва нефть кимёсида кенг қўлланилади. Улар юқори октанли барқ арор бензинлар олишда, дизель ва қозон ёқилғиларини ҳамда сурков мойларининг сифатини яхшилашда ишлатилади.
Нефткимё саноатида гидрирлаш реакциялари ёрдамида циклогексан ва унинг ҳосилалари, кўпгина аминлар, спиртлар ва қатор бошқа мономерлар олинади. Охирги пайтдаги гидрогенизацион жараёнларнинг тез ривожи товар – нефть маҳсулотлари сифатига қўйилган талабларни ошиши, водород ишлаб чиқариш нархининг анча пасайиши ва юқори самарали катализаторларнинг пайдо бўлиши билан боғлиқ дир.
Гидрогенизацион жараёнлар
Нефтни қайта ишлашда гидрогенизацион жараёнлар икки йўналиш бўйича ривожланаяпти: нефть фракцияларини гидротозалаш ва оғир дистиллатлар ҳамда нефть қолдиқларини деструктив гидрирлаш (гидрокрекинг, гидродеалкиллаш).
Гидротозалашда хом ашёдаги гетероатомли бирикмаларнинг деструкцияси амалга оширилиб, парчаланиш маҳсулотлари водород ёрдамида тўйинтирилади ва водород сульфид, аммиак ва сув ажралиб чиқ ади. Гидрокрекингда хом ашё компонентлари парчаланиб, ҳосил бўлган углеводород бўлакчалари водород билан тўйинтирилади. Гидродеалкиллаш – алкил ҳосилали аренлар ён занжирларининг узилиши ҳисобига борадиган жараён бўлиб, алканлар ва ён занжирсиз аренлар ҳосил бўлади
Олтингугуртли бирикмаларни гидрирлаш
Олтингугурт сақловчи бирикмаларни гидрирлаш жараёни нефть маҳсулотларини гидротозалаш жараёни деб ҳам аталиб, бунда S–С боғи узилади, чунки бу боғ энергияси С–С боғиникига нисбатан 1,5 баробар кам. Бундан ташқари, катализатор комплексида MoS2 юзасида S–C боғи энергияси 23кЖ/мол га тенг бўлиб, ушбу комплексдаги С–С боғи энергиясидан 10 марта камдир.
Тиофен ҳосилалари энг қ ийин гидрирланади. Тиофен, сульфидлар ва меркаптанлар анча енгил гидрирланадилар. Одатда жараён Al–Co–Mo, Al–Ni–Mo катализаторларида 340–4200С ва 2,5–6 МПа босимда олиб борилади. Турли тип олтингугуртли бирикмалардаги гидрогенизация реакциялари механизмини қ уйидагича тушунтириш мумкин: