Нефтни қайта ишлаш технологиясида асосий гидрогенизация жараёнлари

Олтингугуртли бирикмаларни гидрирлаш кимёси
Меркаптанлар углеводород ва водород сульфидига айланади:
SH + H2 → RH + H2S
Сульфидлар меркаптанлар ҳосил бўлиш босқичи орқали гидрогенланади:
Дисульфидлар водород сульфид ва тегишли углеводородгача ҳам меркаптанлар ҳосил бўлиш босқичи орқали гидрогенланади:
Олтингугуртли бирикмаларни гидрирлаш кимёси
Олтингугуртли бирикмаларни гидрирлаш кимёси
Тиофен, бензин ва дибензтиофен аввал тетрагидротиофеннинг ҳосилаларигача гидрогенланади, кейин эса алканлар ва аренларнинг алкил ҳосилаларига айланади:
Олтингугуртли бирикмаларни гидрирлаш кимёси
Азотли бирикмаларни гидрирлаш кимёси
Азотли бирикмаларни гидрирлаш кимёси
Кислород сақлаган бирикмаларнинг ўзгариши. Нефт маҳсулотларининг ўрта дистиллятли фракцияларида кислород: спиртлар, эфирлар, феноллар ва нафтен кислоталар ҳолида учрайди. Юқори ҳароратда қайнайдиган фракциялардаги кислород асосан кўприкчали боғларда ва молекулаларнинг ҳалқаларида жойлашган. Кислород сақлаган бирикмаларнинг энг кўп миқдори смола ва асфальтенларда тўпланади. Кислород сақлаган бирикмаларнинг гидрогенланишидан тегишли углеводородлар ва сув ҳосил бўлади:
Углеводородларнинг ўзгариши. Гидротозалаш жараёни шароитида алкан ва циклоалканлар реакцияга киришмайди. Алкен, алкадиен ва қисман полициклик аренлар гидрогенлашга дучор бўлади. Гидротозалаш катализаторлари иштирокида алкандиенлар алканларгача 300–350 0С ҳароратда водороднинг босими 0,5–2 МПа бўлганда гидрогенланади. Алкенларнинг қаттиқроқ шароитда яъни ҳарорат 350–400 0С, босим 2–3 МПа бўлганда гидрогенланади:
Агар боғланиш энергиялари солиштирилса, унда π–С–С боғлар осонроқ парчаланади ва гидрогенланади, сўнгра С–S, кучсиз σ–С–С, ундан кейин С–N ва С–О. Бу боғларнинг энергиялари тўғрисидаги ўртача маълумотлар қуйида келтирилган:
Гидрокрекинг жараёни
Юқори қайнайдиган дистиллат фракцияларнинг гидрокрекинги рангсиз нефть маҳсулотларини қўшимча миқдорда олиш учун қўлланилади. Жараён 370-4200С ҳарорат ва 14-20 МПа босимда амалга оширилади.
Юқори олтингугуртли мазутларни гидрокрекинг қилиш йўли билан ҳаво атмосферасининг SO2 билан ифлосланишини камайтириш мақсадида қозон ёқилғисидаги олтингугурт миқдори анчагина пасайишини таъминлаш мумкин.
Гидрокрекинг – юқори босим ва ҳароратларни қўллаш билан характерланувчи водород босими остида нефть хом ашёсини деструктив қайта ишлаш каталитик жараёнидир. Углеводород хом ашёни чуқур парчалаш ва ҳосил бўлган майда бўлакчаларни гидрирлашдан иборат.