Neftgaz geologiyasi va geokimyosi

Kuyuk, darzlik - bu 1m uzunlikda yoʻnalgan perpendi kulyar joylashgan darzliklar yigʻindisi.
Zich darzlik - bu kuyuq darzliklar yigʻindisi bulib, 1m² maydonga tugʻri keladi. Agarda qatlamda bitta darzlik­lar tizimi boʻlsa, zichlik quyuq darzlik mikdoriga teng buladi.
Ochis darzlik - bu darzliklar devori orasidagi maso- fa. Odatda ochiq darzlik millimetrning butun umumliligi- cha bulishi mumkin.
Kovaklar, xemogen yoki biogei jinslar tarkibiy qismlarining erishi yoki anik, tsrmobarik xolatiga chidam- siz birikmalarning parchalanishi natijasida yuzaga kelgan gʻovaklarni bildiradi. Odatda kovaklar yorikdardan iborat bulib, ushbu kuchish yoʻlida flyuidlarning belgilan gan ja- rayonlari yuz beradi. Ikkilamchi gʻovaklik chaqiq jinslarda yuzaga kelishi mumkin, masalan semon yoki chidamsiz chaqiq jins (kalsit, dolomit, gips) minerallarini erishi hisobiga.
Baʼzida togʻ jinslarida ikki yoki undan ortik, gʻovaklar turi bulishi mumkin. Bunday vaqtda uni murak- kab yoki aralash gʻovaklar deb ataladi.
Gʻovaklikning ulchov birligi % hisoblanadi. Kollek torlarning gʻovakligi, ulardagi har xil kattalikdagi gʻovak, kovak va darzliklar borligi bilan anikdanadi.
Gʻovaklar makrogʻovaklarga (>1 mm) va mikrogʻovaklarga (<1m) bulinadilar. Mikrogʻovaklar: uta kapillyarga (1­0,5mm), kapillyarga (0,5-0,0002 mm) va subkapillyarga (< 0,0002) bulinadilar. Subkapillyar gʻovakli jinslar oʻzlari dan deyarli neft va gazni utkazmaydi. Uzbekistan Respub- likasi hududidagi ayrnm neft uyumlarining utkazuv chanli- gi yuqoridagi boblarda kursatilgan.

5. 
   Togʻ jinslarini oʻtkazuvchanligi
   

Togʻ jinslarining bosimlar farqi mavjudligida uz orasidan suyukdik va gazlarni utkazish xususiyatiga - utkazuvchanlik dsb ataladi. Ulchov biriligi -mkm², Darsi. Utkazuvchanlik shupday mikdorki- qovushqoqligi 0,001 Pas bulgan, 1 sm³ suyuqdikni, 1 sm oralikda, 0,1 Mpa bosim farqida 1 sek ichida 1 sm³ sizib utgandagi oʻtkazuvchanlikka aytiladi.
Togʻ jinslarining utkazuvchanligi zarralarning katta kichikligiga bogʻliq. Aksariyat chukindi yotqizikdar (kum, qumtosh, ohakgosh, dololit) ozmi-kupmi utkazuvchanlik xu­susiyatiga ega, lekin gillar va mustahkam zichlangan ohakgoshlar anchagina gʻovak boʻlsa ham oʻtkazuvchanlik xusu- siyati ularda nisbatan kam mikdorda buladi.
Bunda migratsiya yuli gʻovaklar, kovaklar, yorikdar ka- nallari yigʻindisidan iborat bulib, qanchalik darzliklar ochikdigi yuqori bulsa, utkazuvchanlik ham shunchalik yuqori buladi. Utkazuvchanlik mikdori utkazuvchanlik koeffitsiyen ti “K ...” orqali topiladi. XBS -xalqaro birliklar siste- masi (SI)da utkazuvchanlik birligi 1m² dir. Utkazuvchanlik kupincha amaliy ishlarda “Darsi” bilan ham ulchanadi. Har ikki ulchov birliklari orasida quyidagi bogʻlanishlar bor:
1m² = 10^|2D : 1D - 10 ^|2m² = 1mkm².
Darenii tugʻrn chizikdi filtratsiya qonuniga muvofik jinslar utkazuvchanligi quyidagi kurinishni oladi:
K_ut = QpL /ARGʻ
Bu yerda: Q - vaqt birligida utgan suyukdik hajmi m\ s - suyukdikning dinamik qovushqoqligi, Pa- s;
L - togʻ jinsi namunasining uzunligi, m;
AR = R| va R₂ - bosimlar ayirmasi, mPa;
Gʻ - namunaning kesim yuzasi, m².
Oʻtkazuvchanlikning fizik maʼnosi suyukdik yoki gaz utishi lozim boʻlgan gʻovakliklarnipg yuzasi bilan ifodala nadi.
Umumiy (absolyut), samarali (effektiv) va nisbiy (otnositelnыe) utkazuvchanlik tushunchalari mavjud.
Umumiy oʻtkazuvchanlik deganda togʻ jinslarining bi- ror bir xildagi flyuidni oʻzidan utkazish darajasi tushu- niladi. Bunda flyuid va togʻ jinsi uzaro bir-biriga taʼsir qilmaydi, yaʼni oʻtkazayotgan moddamiz (gaz, suyuklik) togʻ jinsi bilan hech qanday reaksiyaga kirishmaydi.
Samarali utkazuvchanlik - bu turli suyukdik mavjud boʻlgan holda oʻsha suyukdikning utkazuvchanlik holatiga ay- tiladi. Bu turdagi utkazuvchanlik nafaqat bush joy morfo- logiyasi va uni ulchamlariga, balki flyuidlararo munosabag mikdoriga ham bogʻlik, boʻladi. Buning natija sida hatto metodologik va fizik oʻxshash jinslarda ham berilgan flyuid uchun samarali utkazuvchanlik keng kulamli buladi.
Samarali oʻtkazuvchanlik umumiy utkazuvchanlik bilan bir xil birlikda ulchanadi, ammo u deyarli har doim abso­lyut oʻtkazuvchanlikdan past buladi.
Nisbiy utkazuvchanlik - bu samarali utkazuvchanlikni umumiy oʻtkazuvchanlikka nisbati tushuniladi. U arifmetik yul bilan chiqariladi. Shuningdek nisbiy oʻtkazuvchanlikni anikdashni, kapillyar bosim egri chizikdari buyicha ham to- pish mumkin (A.A.Xanin, 1965Y). Nisbiy utkazuvchanlik oʻlchamsiz kattalik bulib, birlik ulushlarda yoki foizlarda ifodalanadi.
Izlov ishlari amaliyotida va neftgaz konlarini ish- lagishda odatda umumiy utkazuvchanlik ishatiladi. Uni esa togʻ jinsi namunasi orasidan havo (yoki azot) utkazish nuli bilan anikdanadi.
Togʻ jinslari fizik xususiyat anizotropiyasi va srikdarning yunalgan joylashishi natijasida qatlamdagi togʻ jinslari utkazuvchanligi turli yoʻnalishlar buyicha farq qilishi mumkip. Chaqiq jinslarni qatlamlanishi buyicha K_VTK odatda qaglamga perpendikulyar yoʻnalgan utkazuvchanlikdan katta buladi. Yoriq jinslarda yorikdar boʻyicha utkazuvchanlik juda katta boʻlishi mumkin, perpen­dikulyar yunalishda esa deyarli boʻlmasligi ham mumkin. Umumiy oʻtkazuvchanlikning mikdoriy qiymatlari ni gebra- nish oraligʻi juda katta, 5 -10~" m² dai 1*10 ^|7m² gacha va undan yuqori buladi. Bunda maksimal qiymatlar yoriq jinslarga xosdir. Sanoat ahamiyatiga ega boʻlgan mahsuldor neft va gazli jinslar uchun eng kun tarqalgan K_VT qiymati 1*10ʻ^|5m² dan 1*10 ^|2m² gacha boʻladi. 1*10 ^|2m² dan yuqori utkazuvchanlik juda yuqori hisoblanadi. U uncha chuqur (1,5 - 2 km gacha) bulmagan joylarda yotuvchi zaif zichlashgan bir xil yaxshi ssmentlanmagan qumtoshlar va qumlarda, shunin- gdek sayoz chuqurliklarda uchraydigan kup yoriqdi karbonat jinslarida kuzatiladi.
A.A.Xanin (1973 y) maʼlumotlariga koʻra suyukdik va gazlar kuchishi amalga oshadigan gʻovak kanallarning mini­mal ulchami 1-3 mkmni tashkil etadi. Agar jinsda har xil ulchamdagi gʻovaklar bulsa, unda filtratsiya, ayniqsa yi- rikrogʻida sodir boʻladi. Yirik gʻovaklar va kanallar umu- man yoʻq boʻlgan zich jinslarda flyuidlarnipg aralashishi ingichka gʻovak kanallar boʻyicha ham sodir boʻladi (<30 mkm). Darzli jinslarda flyuidlar filtra siyasi ulchami 1 mkmdap katta boʻlgan yorikdar boʻylab sodir boʻladi.
Gʻovak kanallarining va yorikdari kengligini kattali- gi 1mkm dan kichik bulganda gʻovak va yorikdar devorlari- ning molekulyar kuchi flyuiddarga gʻovaklar markazigacha va yoriqlar urtasigacha tarqaladi. Natijada bu yullar buylab filtratsiya sodir bulmaydi. Bu esa flyuidlar bogʻliq holda qoladi demakdir. Misol uchun gillar va argilliglar gʻovak va gʻovak kanallari ulchami 1mkm dan kichik bulgani sababli kollektor sifatida hech qanaqa ahamiyatga ega emas.
\ Jins utkazuvchanligi, maxsus tayyorlangan silindr (diametrы 2- 4 sm, balandligi 2-3 sm) yoki kub shaklidagi
(qirra ulchami 3-6 sm) namunalarda anikdanadi. Yuzada va k.aglamga yakip sharoitlarda utkazuvchanliknn apikdaydshan bir kapcha asboblar mavjud (UIPK-1, UIPK-IM, UIPK 2, AK.M-2 va boshqalar). Oʻtkazuvchanlik koeffitsiyent pni Dar­si formulasi buyicha hisoblanadi yoki bevosita qurilmadan o nshadi.
Darzli utkazuvchanlikni shliflarda mikroskop srda- mida anikdash mumkin. Bunda
K_Doʻt = 85000 vʻsh
formulasi qoʻllannladi. Bu yerda, K_p„_g - darzli utkazuvchan lik koeffitsiyenti; v - shlnfdagi darzlikning urtacha ochnq ligi, cm; m - darzli govaklik, lekin m = bIps ifodadan \am topsa buladi. Bu yerda, 1 - darzlik uzunligi, sm; s - shlif yuzasn, sm². Shupday qilib 1 - ifodadagi “t” ni uriiga bIs ifodasipi quysak, quyidagi kurinishni oladn:
K_Doʻt = 85000 vʻ 1/s
Utkazuvchailikni bu usul bilan katta bulmagan jins maydonlarpda anikdagani uchuy natija haqnqny kiymatlari dan ancha farq qilishi mumkin. Shuning uchun utkazuvchan likni 15-20 sm² va undap katta bulgan yuzali shliflarda anikdash mak.sadga muvofiq buladi. Bundap tashqarn bir nscha shliflardan (10 gagacha) foydalaiish x,ar qapday taso- difiy elementlardan holi bulgan urtacha u gkazuvchailik qiymatini anikdash imkopini beradn.
F.A.Grebin qumtosh kollektorlarni mufassal urganib ularni yuvakligi va utkazuvchanligi buyicha quyidagicha tasniflashni gaklif etadn.

1. 
   A-sinf yuqori utkazuvchan kollsktorlar (K-ZOO- ZOOO mD va 14-25 % va >); ʻ
   
2. 
   B- sinf urtacha utkazuvchan (K=40-350mD va sh=9- 15%);
   
3. 
   V- sinf kam u1kazuvchan (K=0-5()mD va t=0-1()% ).
   

K va t koeffitsiyenglari buyicha kumtoshlarshyp si- rqish chnzigʻi tskshirnsh asosnda G.A.Teodorovich kollektor­larni gurtta i-uruhga bulishni taklnf etadi:

1. 
   -govaklign buyicha yuqorn nas g tskis utkazuvchan;
   
2. 
   -gʻovaklign buyicha notekis utkazuvchan;
   

d) -darzlign va darzlanganligi buyicha utkazuvchan;
g) -aralash.
Uzbsknstondagi neft konlarining kollektorlik kursatkichlari 18-20 jadvallarda berilgan.
18-jadval
Buxoro-Xiva peftgaz viloyagidagi neft konlarining kollektorlik kursatkichlari

№	Konlarning pomp	Uyum	Utkazuv- chanligi, mkm^2	Gʻovakligi, %	Nsftga gu pitan ligi,%
1	Karbin Tashli	XIII gorizont	0.013	0,22	52
2	Gʻarbiy Tashli	XVa-gorizont	0.300	0.22	52
3	Gʻarbiy Yulduzqoq	XI11 yurizont	0.070	0,22	55
4	Gʻarbny Yulduzqoq	XVa-gorizont	0.030	0.20	55
5	Janubiy Gʻarbiy Yulduzqoq	XII 16-gorizont	0.070	0,20	53
6	Sharqny Tashli	XII gorizont	0.012	0.16	70
7	Sharqiy Tashli	XIII gorizont	0.242	0,20	58
8	Sharqiy Tashlp	XV-gorizont	0.819	0,1 1	55
9	Shimoliy Urtabuloq	XV gorizont	0.319	0,16	65
I)	Jarqoq	XIII gorizont	0.380	0,13	40
11	Jarqoq	XV-gorizont	0.027	0,08	25
E	Aqjar	XV-gorizont	0.220	0,18	66
V	Aqjar	XVl-gorizont	0.220	0.18	72
I	Gazln	XI 11-gorizont	0.315	0,23	58
B	Qaraulbozor-Saritosh	XSH-gorizoit	0.780	0,13	40
B	Qaraulbozor Capinoiu	XV gorizont	o.2bo	0,05	25
17	Umid	XV gorizont	0.100	0,16	66
V	Shurchi	XV-gorizont	0.064	0,18	66
v	Shurchi	XVl-gorizont	0.184	0.18	72
2)	Shurchi	XVI 1-gorizont	0.208	0.17	69
L	Quruk	XVHP+XVHPr.	0.0531	0,14	75
2	Qaraxitoi	XV-gorizont	0.060	0,02	90

19-jadval.

Surxondaryo neftgaz viloyatidagi neft konlarining kollektorlik kursatkichlari.

№	Konlarning NOMI	Uyum	Utkazuv- chaktigi, mkm	Gʻovak ligi, %	Neftga guyipganlig i. %
1	Lyalmikor	1-1V - goriizont	0.185	15	80
2	Kokay gi	1g11+P1 gorizont	0.200	18	80
3	Shimoliy Xaudag	1 IV goriizont	0.300	20	70
4	Janubiy Xaudag	1-goriizont	0.300	18	65
5	Am udare	1+11+1II-gorizont	0.817	20	77
6_	Koshgar	1+11+1II gorizont	0.200	20	70

20-jadval.
Fargʻona neftgaz viloyatidagi neft koplarpping kollektorlik koʻrsatkichlari.

N-	Konlarning komi	Uyum	Utkazuvchan ligi, mkm"	Gʻovakligi, %	Nsfp a tuyil ganlngi, %
1	2	3	4	5	6
d	Tergach i	K KS	0.002	2	79
3	Tergachi	V-gori zon g	0.017	1	75
4	Tertachi	VII-torizont	0.016	1	75
5	Kosonsoy	111-gorizont	0.020	4	75
6	Polvontosh	BRS+1+XIII-rop.	0.005	8	60
7	Polvontosh	IV+V+VI-rop.	0.006	16	70
8	Polvontosh	VI+VII1 gorizont	0.350	20	70
9	Andijon	KKC+I gorizont	0.300	20	65
10	Andijon	V-gorizont	0.450	18	70
11	Andijon	VII-gorizont	0.250	20	70
12	Janubiy Olamushuk	1a+1 gorizont	0.018	15	55
ʻ3 _	Janubiy Olamushuk	(b-gorizont	0.041	19	59
14	Janubiy Olamushuk	K KS	0.30	12	64
15	Janubiy Olamushuk	III gorizont	0.130	16	50
16	Janubiy Olamushuk	V+VI+VII-goriz.	0.080	16	70
18	Janubiy Olamushuk	XVIII-gorizont	0.393	18	70
19	Janubiy Olamushuk	X1X+XXN-goriz.	0.239	18	70
20	Janubiy Olamushuk	XXSH-gorizont	0.440	14	70
21	Shaxrixon Xujaobod	BRS+1-gorizont	0.070	12	50
22	Shaxrixon Xujaobod	III gorizont	0.004	16	80
23	Shaxrixon Xujaobod	XX-XXP-goriz.	0.030	II	67
24	Shaxrixon Xujaobod	XXSH-gorizont	0.076	13	70
25	Shaxrixon Xujaobod	XXVIIl-gorizont	0.400	13	70
26	Xujaobod	V+VI-gorizont	0.030
27	Xujaobod	VII-gorizont	0.035	18	64
28	Xujaobod	Vni-gorizont	0.310	25	70
29	Buston	Ia+1+KKS	0.060	16	70
30	Buston	Sh-gorizont	0.020	16	60
31	Buston	XXX-gorizont	0.010	15	70
32	Xodji-Osmon	XVIII-gorizont	0.0.40	15	70
33	Xartum	III- gorizont	0.348	16	70
34	Xartum	VI- gorizont	0.040	8	60
35	Xartum	VIII- gorizont	0.061	6.6	70
36	Xartum	XXP- gorizont	0.320	13	75
37	Sharqiy Xartum	VI- gorizont	0.004	14	75
38	Gʻarbiy Polvontosh	BRS	0.011	21.7	60
39	Barbiy Polvontosh	III- gorizont	0.043	45	76
40	Gʻarbiy Polvontosh	V+VI- gorizont	0.061	\ ^15	60
41	Gʻarbiy Polvontosh	VIII- gorizont	0.010	ʻ 8	60
42	Xonqiz	II- gorizont	0.018	17	60
43	Xonqiz	VII gorizont	0.018	17	70
44	Varik,	II- gorizont	0.017	14	40

1	2	3	4	5	6
45	Varik II	11- gorizont	0.009	17	79
46	Shimoliy Sux	11 gorizont	0.086	20	63
47	Shimoliy Sux	IV gorizont	0.014	17	50
48	Chongʻara Gʻapcha	IV- gorizont	0.012	1 1	67
49	Namangan	V- gorizont	0.030	10	70
50	Chimiop	V+VI- gorizont	0.004	2	60
51	Aaval	V gorizont	0.030	11	60
52	_Sharqiy Avval _	V- gorizont	0.030	1 1	60

Tabiatdagi mavjud (neft, gaz va suv utkazish qobiliyatiga ega bulgan kollektorlar) yotqiziqlarni shartli ravishda biz asosan ikki lypyxra ajratamiz: bular terrigen va karbonat kollektorlardir. Asosan chaqiq jinslardan tashkil topganlari terrigen kollektorlardir, bularga qumlar, qumtoshlar, argellitlar, alevrolitlar, konglome- ratlar va ularning aralashmalaridan hosil bulgan kollek­torlardir.

Karbonat kollektorga asosan ohaktoshlar, dolomitlar va msrgellar kiradi. Ular baʼzi konlarda birgalikda mav­jud bulsalar, baʼzilarida alohida uchraydilar.
Mutaxassislarning fikricha utkazuvchanlik 0,01 mkm² gacha bulgan jinslar past utkazuvchanlik xususiyatiga ega, 0,01-0,1 mkm² ni esa oʻrtacha utkazuvchanlikka ega va 0,1 mkm² dan yuqorisini esa yaxshi utkazuvchanlikka ega kollektorlar- ga ajragadilar.
Shuni alohida qayd qilmoq lozimki gʻovakli terrigen va karbonat kollektorlar, uzlarining govakliklari tuzi- lishi bilan farq qiladilar. Karbonat jinslardagi gʻovaklar juda tor kanallar bilan tutashadi va kupincha bir xil sharoitda ularning utkazuvchanligi past buladi. Ana shunday mavjudligi uchun bu jinslar uzlarining govak li- gining solishtirma yuzasi bilan ham farq qiladilar.
Bu kursatknch karbonat kursatkichlarga ozroq, terri­gen jinslarda yuqori buladi, ayniqsa bu farq urtacha va undan nast bulgan utkazuvchanlikka ega bulgan jinslarga kuproq mansubdir. Bu kursatkichlar jinsning neftga shi- milganligini bogʻlovchi kursa gkichlardan biridir. Shuning uchun karbonat kollektorlarda neft bilap shimilganlik darajasi ozroq buladi. Yana shuni unutmaslik kerakki, kar­bona! qatlamlar aksariyat qat-k,atlik xususiyatiga ega, shu- ning uchun ham butuy qatlam buyicha gidrodinamik aloqalar qiyinlashadi.
Karbonat tog jinslarda darzliklar kuprok, rivojlan- ganlir, aksariyat ularning yunalishi qatlamga nisbatan tesh va ogma ravishda joylashgan buladi. Aksariyat hollarda yorikdik qatlamning mahsuldorligini belgilaydi, chunki yorikdarning oʻtkazuvchanlik xususiyati yuqori, undai tashkari yoriqlarga gʻovaklardan sutokdik oqib keladi va ular uz navbatida suyukdik yiguvchi va utkazuvchi vazifasi- ni bajaradilar. Shuniig uchun ham qaglamdai olingap na- munaiing govakligi nast kursatkichga ega bulgan ho.lda usha koilardagi quduqlarnish mahsuldorligi gsrrigen kollek­tora nisbatan ancha yuqori buladi. Shupipg uchun yorikdilik qatlamdan nsft, gaz va kondsnsatnp olish sharoy glarsh a an­cha tasir qiladi.
Chaqiq jinsli kollektorlar u ski bu sgratigrafik viloyatlarga bulinishida stratasfsraship rivojlanishi bir xil kurinishda buladi. Ularni sifatiii baholashda A.A. Xalinni tasiifidan (21-jadval) kesh kulamda foy- dalaniladi.

6. 
   Kollektorlarning suv, nsft, gazga tuiinganligi
   

Kollektor nef g va gazga shimi lmasdai avval suvga tuyipgan holatda buladi. Sushra nef g va gaz migratsiya holatiga kelib, gaz eng yuqori oʻriilarii, nsft oʻrga holatpi egallaydi va iatijada gaz-nef g-suvdan iborag uyumlar hosil buladi. Demak, gaz va psfg katlamdagi malum mikdordagi suvni siqib chiqarib, uni urniii egal- lar ekan. .Pekin ushbu jarayonda nsft va gaz k,attamda uz urinlarini egallashi mobaynida malum bir mikdordagi suv, uyum hududida - qatlamda qoladi. Bunday suvlarni qoldik. suvlar deb ataladi.
21 -jadnaya.
Qumtosh-alevritli neft va gaz kollektolarining zar- ralararo govakli klari ni baholash tasnifi (A.A.Xanin bupicha 1973 y).

Kollektor ^1sinfi	Jinsnnng NOMI	Samara.™ gonaklik (Foydali hajmi).%ʻ	Gaz buyicha utkachuvchanlik p*10-12 m-	Kollektor utkazuvchanli! i
1	Kumtosh zarrali kumtosh mayna zarrali alevrolit yirik zarrali alevrolit mayda zarrali	>16,5 >20 >23,5 >29	>1	Juda k, ko ri
II	kumtosh urta zarrali kumtosh mayda zarrali alevrolit yirik zarrali alevrolit mayda zarrali	15-16,5 18 25 2 1.5-23.5 26,5-29	>0,5-1	Yuqori
III	kumtosh urta zarrali kumtosh mayda zarrali alevrolit yirik zarrali alevrolit mayda zarrali	11-15 14-18 16,8-21,5 20,5-26,5	0.1 -0.5	Urtacha
IV	kum gosh urta zarrali kumtosh mayda zarrali alevrolit yirik zarrali alevrolit mayda zarrali	5,8-11 8-14 10-16,8 12-20.5	0,01 0,1	llaci
V	Qumtosh urta zarrali kumtosh mayda zarrali alevrolit yirik zarrali alevrolit mayda zarrali	0,5-5,8 2-8 3,3-10 3,6-12	0,001 0,01	Juda past
VI	kum gosh urta zarrali kumtosh mayda zarrali alevrolit yirik zarrali alevrolit mayda zarrali	0,5 2 3.3 3,6	<0,001	Odatda caiioai ahamiyatiga eta emas

Neft va gaz mavjud kollektorning suvga shimilganlik koeffitsiyenti K_L deb, qoldiq suv hajmining hamma gʻovaklar hajmiga nisbatiga aytiladi. Xuddi shunga uxshash kollektorning neft (gaz) ga shimilganlik koeffitsiyenti deb (K„, K,) kollektordagi neft(gaz) mikdorining undagi ochik gʻovaklik nisbati tushuniladi. Bu tushunchani quyidagicha ifodalash mumkin: nefgga shimilgan kollektor uchun:

K_s + K_n = 1
gazga shimilgan kollektorlar uchun
K_s + K. = 1
gazga shimilgan kollektorlarda qoldiq suv bilan qoldiq neft ham mavjud bulsa: