Neft kimyoviy sintez laboratoriyasida texnika xavfsizligi

Umumiy oltingugurt tarkibini aniklash.

Neft va neft maxsulotlarining tarkibini aniklashda uning tarkibidagi «umumiy oltingugurt» ya’ni oltingugurt, undan chikadigan xar kanday organik birikmalarini aniklashda yukori sondagi analiz yuli taklif kilinadi.

Xamma kimyoviy uslub ana shularda oxirgi aniklik beriladiki oltingugurt oltingugurt organik birikmalari tarkibiga kiruvchi, mikdor jixatdan vodorod sulfid gidridlash uslubi orkali yoki oltingugurt oksidini uslubi orkali aniklanadi. Kimyoviy yoki fizik – kimyoviy uslubi mikdor jixatdan serovodorod yoki oltingugurt oksidiga odatga kura yengil aniklik kiritadi. Bu ikki yunalishdan keng tarkalgan oksidlanish uslubidir. Shu sababli neft maxsulotlaridagi bir talay farklik mobaynida fraksiyalarga ajralish tarkibida, fizikaviy xususiyatlarda, yagona xar taraflama tula oksidlanishiga birlashtiradi. Shuning uchun xar xil neftmaxsulotlariga bu uslub kullaniladi.

Naychada yondirish uslubi.

Metodning oxirgi moxiyati shundan iboratki neft maxsulotlarini 900 – 950S temperaturada kvars naychada xavo yordamida kizdiriladi. Xosil buladigan oltingugurt oksidlarini kislotali vodorod pereksid eritmasi bilan ushlab kolish va eritmada xosil bulgan sulfat kislota mikdori buyicha oltingugurt xajmiy aniklanadi.

SO₂ + H₂O₂ H₂SO₄

H₂SO₄ + 2NaOH Na₂SO₄ + 2H₂O

Moylar, neftlar va koldik neft maxsulotlari tarkibidagi umumiy oltingugurtni aniklash ushbu metodda amalga oshiriladi.
Reaktivlar.
Vodorod perekis.
Sulfat kislota, 0,02 n eritma.
Uyuvchi natriy, 40% li 0,02n eritma.
Aralashtirilgan indikator : 0,2% lik kizil metil spirt eritmasi, 0,1 % lik kuk metil spirt eritmasi.
Margansovkali chuchuk kaliy, 0,1m eritmasi.

Analiz uchun kurilmani tayyorlash

Neft maxsulotlarining namunasini yondirish kurilmasi 6 - rasmda kursatilgan.

6 - rasm. Oltingugurtni naychada yondirish usulida aniklash kurilmasi sxemasi:
1 - KMpO₄ eritmali yuvish sklyankasi; 2 — 40%-li NaON eritmali yuvish sklyankasi; 3 — paxtali yuvish sklyankasi; 4 — kvars naycha; 5 — namuna uchun kayikcha; 6 — elektropech; 7 — tutashtiruvchi kvars tirsak; 8 — absorber; 9 — vakuum-nasosga ulash naychasi.

4– kvars nay 7 – tirsakli ulamaga ulanadi. Xarakatlanadigan elektro pechka 950S temperaturagacha issiklik berilishi kerak. Pechdagi issiklik temperaturasini xrom – alyuminiylik termopara va pirometrik millivoltmetr yordamida ulchanadi. Pechning temperaturasini boshkarish uchun LATR – 1 orkali bajariladi.

Absorber 8 gacha vakuum sistemasida xavoni surib olgich tezligini ulchovchi reometr ulangan bulishi kerak. Yondirish oldidan absorber 8 ga 150 ml distillanagan suv, 5ml vodorod pereksi va 7 ml 0,02n sulfat kislota eritmasi solingan bulishi kerak.
6-rasmda kursatilganidek kurilma yigiladi, erkin kvarsli naychani xamma joyi berkitilgan bulishi kerak va sistemani germetikligi tekshirib kurilishi kerak. Yopkichli kran orkali naycha yordamida tozalangan 1chi idishga vakuum - nasos ulanadi. Agarda sistema germetik bulsa, absorbergacha tozalagan idishlaradagi xavoni chikarib yubormaydi. Germetikligi tekshirilgandan sung pech kizdirish uchun kushiladi va termopara uning urta kismiga urnatiladi.
Aniklash usuli.
Neft maxsuloti benzinni taxlil kilish uchun 0,05dan 0,2gr gacha mikdorda namuna tarozida ulchab olinishi kerak. Shu jarayonda ishlatiladigan chinnidan tayyorlangan kayikcha 5 vaznining ulchov xatoligi 0,0002gr. ortmasligi lozim. Namuna kayikchaning xamma kismlarida bir xilda tekis taksimlangan bulishi kerak, keyin kayikchaga yaxshi maydalangan kushimcha tarzda 900 – 950Sda toblantirilgan kum solinadi.
Neft koksini yokish vaktida bunday kilish kerak emas. Tayyorlangan kayikchaga kvarsdan tayyorlangan naycha urnatilib, pechning oldingi tomoniga urnatiladi. Tikin orkali naychaning ochik kismini tezda yopib uni vakuum – nasosga ulaymiz. Nasos orkali xavoni surish tezligi 500ml/min bulishi kerak. Kachonki pech temperaturasi 900S ga yetganda yonish boshlanadi. Doimiy tarzda pechdan chikayotgan issiklik kayikcha tomon intila boradi. Namunaning tula yonishi uchun 30 – 40 min. isitish yetarlidir. Shu vakt utgandan keyin pech va vakuum – nasos uchirilib, absorber xam ajratiladi. Sungra 26ml distillangan suv bilan birlashtiruvchi kvars naycha tirsakli kismi yuvilib absorberga solinadi.
Bundan sung absorberni tarkibini uyuvchi natriy eritmasi bilan 0,02n. Mikrobyuritka yordamida 8 tomchi aralashgan indikator tomizilib rangi to kizil- binafshadan kungir yashil ranga kirguncha titrlaydilar. Xuddi shunday usul orkali neftmaxsulotlarida tajribalar utkaziladi.
Tarkibidagi oltingugurtni kuyidagi formula bilan xisoblanadi.(mass.%).


V -uyuvchi natriyning 0,02n teng xajmi, tajriba uchun titrlashga sarflanadigan.
V₁ -tekshiriladigan tajriba uchun xajm, ml
0,00032 – 2li 0,02n.uyuvchi natriy eritmasiga teng bulgan oltingugurt, gr.
G – neft maxsulotining namunasi, gr.