Неа фанининг республикамизда жорий қилинаётган илғор технологиялари ва уларни ривожлантиришдаги ахамияти

Nanodiodlar


Oldin aytib o’tilganidek, Ugrerod nanotrubka (UNT) grafitdek, oltiburchakli uglerod urug’idan iborat bo’ladi. Agar olti burchakli uglerodni besh burchakli yoki yeti burchakliga aylantirsak, nanotrubka bukiladi. Bunda olti qismli uzukni nanotrubka o’qiga nisbatan yo’nalishi o’zgaradi, demak Fermi sathi o’zgaradi. Taqiqlangan zona kengligi va o’tkazuvchilik xususiyati ham o’zgaradi. (25.1 – rasm) da nanotrubkani olti qismli uzukni besh yoki yeti qismliga aylantirishda bukilishi va elektronlar o’tkazuvchanlik potensial bar’erini o’zgarishi ko’rsatilgan.

25.1-rasm. Olti burchakni besh burchakka o’zgartirish natijasida UNT ni o’zgarishi va potensial bar’erni elektr o’tkazuvchanligini o’zgarish sistemasi

Chapda bukilishga nisbatan nanotrubka metal bo’ladi, o’ngda esa yarim o’tkazgich. Shunday holda bukilgan nanotrubka yarim getero o’tish metall – yarim o’tkazgich bo’ladi. Endi, nanotrubkani chap va o’ng qismini kesilgan holda ko’rsak. Fermi sathidagi elektronlar turli xil quvvatga ega bo’ladi. ikkala kesmani tutashtirilganda kuchlanishi oshib ketib, potensial bar’er yuzaga keladi. Elektr toki faqatgina agar elektronlari Fermi sathidan katta quvvati bilan nanotrubkani bir qismidan kam quvvatli ikkinchi qismiga o’tsagina ortiqsa sarf bo’ladi. Natijada tok faqatgina bir yo’nalishda bo’ladi. Bu bir tomonli o’tkazish sozlovchi diod yaratish uchun ishlatiladi. (25.2 – rasm) Nanotrubka oltindan bo’lgan ikkita o’tkazgich bilan kontaktda bo’ladi, elektr toki kuchlanishi maydoniga qarab uskuna bo’ylab yoki yo’q bo’ladi, yoki kuchlanish oshishiga qarab ko’tarilaveradi.

25.2 – rasm. Sozlovchi diod bukilgan nanotrubka asosida: a) qurilma sxemasi; b) qurilmaning volt amper xarakteristikasi