Назорат саволлари

Агар босим яна ҳам ошириб борилса, пойдевор қирраларига яқин қисмларда, нафақат грунт заррачаларининг, шунингдек грунт қатламларининг ҳам ўзаро силжишини (5.1–расм, б) кузатиш мумкин. Яъни, грунтнинг бу қисмларидаги уринма кучланишлар унинг силжишга чегаравий қаршилиги с га тенг ёки унга яқин бўлади. Бу ҳолат биринчи (зичланиш) босқичнинг якунланганлигини ва иккинчи босқичнинг бошланганлигини билдиради. Биринчи босқичдаги s = f(p) боғланишининг бир-оз эгриланган графиги (5.1–расм, г, ОВ эгри чизиқ), ҳисобларда, шартли равишда тўғри чизиқли деб қабул қилинади.

• Агар босим яна ҳам ошириб борилса, пойдевор қирраларига яқин қисмларда, нафақат грунт заррачаларининг, шунингдек грунт қатламларининг ҳам ўзаро силжишини (5.1–расм, б) кузатиш мумкин. Яъни, грунтнинг бу қисмларидаги уринма кучланишлар унинг силжишга чегаравий қаршилиги с га тенг ёки унга яқин бўлади. Бу ҳолат биринчи (зичланиш) босқичнинг якунланганлигини ва иккинчи босқичнинг бошланганлигини билдиради. Биринчи босқичдаги s = f(p) боғланишининг бир-оз эгриланган графиги (5.1–расм, г, ОВ эгри чизиқ), ҳисобларда, шартли равишда тўғри чизиқли деб қабул қилинади.

Босимни янада ошириб бориш жараёнида кузатиладиган деформацияланишнинг иккинчи (ЖАДАЛ СИЛЖИШ ВА ЗИЧЛАНИШ) босқичида пластик деформациялар янада ошиб боради. Бунда пойдевор товонининг қирралари бўйлаб, махаллий силжиш майдончалари юзага келади (5.1–расм, б).

• Босимни янада ошириб бориш жараёнида кузатиладиган деформацияланишнинг иккинчи (ЖАДАЛ СИЛЖИШ ВА ЗИЧЛАНИШ) босқичида пластик деформациялар янада ошиб боради. Бунда пойдевор товонининг қирралари бўйлаб, махаллий силжиш майдончалари юзага келади (5.1–расм, б).
• Иккинчи босқич замин қатламларининг ҳар тарафга силжий бошлаши натижасида содир бўладиган грунтнинг ер юзасига бўртиб (ситиб) чиқиши арафасида якунланади.

Пойдевор заминидаги грунтнинг навбатдаги юкланиши унинг кескин чўкиши ва бўзилишига (юк кўтариш қобилиятининг йўқотилишига) олиб келади. Бузилиш пойдевор таъсир зонасидаги грунтнинг ер юзасига бўртиб чиқиши кўринишида намоён бўлади (5.1–расм, в).

• Пойдевор заминидаги грунтнинг навбатдаги юкланиши унинг кескин чўкиши ва бўзилишига (юк кўтариш қобилиятининг йўқотилишига) олиб келади. Бузилиш пойдевор таъсир зонасидаги грунтнинг ер юзасига бўртиб чиқиши кўринишида намоён бўлади (5.1–расм, в).
• Ўзгарувчан ташқи юк босими ва замин грунтининг чўкиши орасидаги боғланиш графиги 5.1–расм, г) да кўрсатилган. Деформацияланишнинг зичланиш босқичини чегараловчи рсr,1 га биринчи критик босим, кучли силжиш ва деформацияланиш босқичинининг чегарасини тавсифловчи рcr,2 га иккинчи критик босим дейилади.