Nazaruy materiallar semestr o’quv materiallari Ma’ruza mavzu 1

SHARCHALARNI KUYISH.

Rp.: Dermatoli

Ichthyoli 3,0.
Ol.cacao q.s
Ut.fiat suppos N 20.
D.S. kuniga 1 shamchadan
Agar shamchani og’irligi ko’rsatilmagan bo’lsa, hajmi 3 g kakao moyiga teng bo’lgan kolipni tayyorlash kerak. Bunda 54,0 kakao moyidan olib 3,0 ixtiol va 3,0 dermatolni aralashtirib massa hosil qilib koliplarga kuyish — umumiy og’irlik 60,0 bo’lishiga karamay, to’g’ri bo’lmaydi, chunki ixtiol bilan dermatolga nisbatan kakao moyining urin olish koeffitsenti hisobga olinishi kerak va unga nisbatan 3,0 ixtiol va 3,0 dermatol qanday hajmdagi kakao moyining urnini egallashi mumkinligi hisoblab chiqarilib, so’ng moyni gramm miqdori hisoblanishi kerak.

Bunday vaqtda kakao moyidan 60,0 — (1,15 q 2,73) = 56,12 gramm olish kerak.

Pasporti: Dermatoldan 3,0

Ixtioldan 3,0

Kakao moyidan 56,12

SHamchalarni tayyorlash uchun metall chumichga yoki chinni kosachaga kerakli miqdordagi kakao moyini solib, extiyotkorlik bilan suv hammomida eritiladi va unga yaxshilab maydalangan dermatol solib, suspenziya tayyorlanadi, so’ng ixtiol qo’shib yaxshlab aralashtiriladi. Hosil bo’lgan massani koliplarga quyib, sovitgichga shamchalar tulik kotguncha quyiladi. Tayyor shamchalar yuqorida aytib o’tilgan tartibda jihozlanadi.

Sharchalarni qo’yish
Rp.: Chinini hydrochloridi 0,2.

Acidi Borici 0,2.

Acidi citrici 0,02
Butiroli 3,0
M.f. globuli vaqinali.
D.t.d. N 10.
S.

Pasporti: Xinin gidroxlorid 2,0 (1/Ko’=0,83) 

0,2*10=2,0

2*0,83=1,66

Bor kislota- 2,0 (1/Ko’=0,625)

0,2*10=2,0

2*0,625=1,250

Sitrat kislota-0,2

0,02*10=0,2

Sitrat kislotaning miqdori 0,2 g bo’lgani uchun uning 1/Ko’ si hisobga olinmasa ham bo’ladi.

Butirol -27,09

30-(1,66q1,25)=30-2,91=27,09 g

mum=30,0

1 ta sharcha=3,0

Avvalo poroshoklarni umumiy koidaga rioya qilgan holda yaxshilab ezib maydalab, so’ng eritilgan asos tarkibiga susupenziya holida qo’shiladi, yaxshilab aralashtirib bir xil me’yorlab, tarqalgan massani oldindan sovutib, sovunli spirt bilan artilgan qolipga quyiladi va sovuq erga quyiladi. 10-12 minutdan so’ng qoliplar ochilib undagi shamchalar ajratilib, har biri alohida mumli kogozga uralib, jihozlab beriladi.

1.9.-jadval
Ayrim dorivor moddalar uchun urin olish va teskari o’rin olish koeffitsienti

	Dorivor modda	Ku	1/ Ku
	Amidopirin	1,15	0,87
	Analgin	1,27	0,79
	Anestezin	1,33	0,75
	Antipirin	1,25	0,80
	Barmabil	1,81	0,55
	Barbital	1,06	0,94
	Barbital natriy	1,81	0,55
	Vismut nitrat asosi	4,8	0,21
	Glyukoza	1,23	0,81
	Temir laktat	1,59	0,63
	Ixtiol	1,1	0,91
	Kalsiy glyukonat	2,01	0,50
	Kalsiy laktat	1,53	0,65
	Askorbin kislotasi	1,73	0,58
	Bor kislotasi	1,6	0,625
	Kseroform	4,8	0,63
	Levometsetin	1,59	0,63
	Kanakunjut moyi	1,0	1,0
	Mentol	1,09	0,92
	Morfin gidroxlorid	1,18	0,85
	Natriy gidroxlorid	2,12	0,47
	Novokain	1,40	0,71
	Opiy poroshogi	1,3	0,77
	Osarsol	1,45	0,64
	Papaverin gidroxlorid	1,59	0,63
	Protargol	1,4	0,71
	Rezorsin	1,41	0,71
	Tanin	0,9	1,1
	Fenobarbital	1,4	0,71
	Furazolidon	1,81	0,55
	Xinin gidroxlorid	1,2	0,83
	Rux oksid	4,0	0,25
	Eufillin	1,25	0,80

Tayoqchalarni tayyorlash.
Tayoqchalarni juvalash, kuyish, presslash usullari bilan tayyorlash mumkin. tayoqchalar asosan inson tanasining turli xil tabiiy va patologik teshik va yoriklariga, bo’shliqlariga ishlatilganligi uchun shifokor tomonidan ularning o’lchamlari, ya’ni o’zunligi va diametri ko’rsatilgan bo’ladi. tayoqchalar tayyorlash uchun kerak bo’ladigan asos miqdori quyidagi formula yordamida topiladi:

X =  R²L d n,

bu erda X — asos miqdori, g;

 — doimiy son, 3,14 ;

R — tayoqcha radiusi ,sm;

L — tayoqcha o’zunligi,sm;

d — asos zichligi;

n — tayoqchalar soni.

12-jadvalda bitta tayoqcha tayyorlash uchun ketadigan kakao moyining miqdori keltirilgan. 

1.10.-jadval

Bitta tayoqcha tayyorlashga ketadigan kakao moyining miqdori (g. hisobida)

Tayoqcha o’zunligi, sm	Tayoqcha diametri, sm
	0,2	0,3	0,4	0,5	0,6	0,7	0,8	0,9	1,0
2,0	0,06	0,14	0,24	0,38	0,54	0,74	0,97	1,22	1,51
2,5	0,08	0,17	0,31	0,48	0,68	0,93		1,53	1,89
3,0	0,09	0,21	0,37	0,58	0,82	1,11		1,84	2,26
3,5	0,11	0,24	0,43	0,66	0,95	1,29	1,69	2,14	2,64
4,0	0,12	0,27	0,49	0,75	1,09	1,48	1,93	2,45	3,02
4,5	0,14	0,31	0,55	0,85	1,23	1,66	2,18	2,75	3,40
5,0	0,15	0,34	0,61	0,95	1,36	1,85	2,42	3,06	3,77
5,5	0,17	0,38	0,67	1,05	1,50	2,03	2,66	3,34	4,15
6,0	0,18	0,41	0,73	1,15	1,63	2,21	2,90	3,67	4,52
6,5	0,20	0,45	0,79	1,24	1,77	2,40	3,14	3,98	4,90
7,0	0,21	0,48	0,85	1,32	1,90	2,58	3,38	4,28	5,28
7,5	0,23	0,51	0,91	1,42	2,04	2,77	3,62	4,58	5,66
8,0	0,24	0,54	0,97	1,51	2,18	2,95	3,86	4,89	6,03
8,5	0,26	0,58	1,03	1,62	2,32	3,14	4,11	5,20	6,41
9,0	0,27	0,61	1,09	1,70	2,45	3,32	4,35	5,50	6,79
9,5	0,29	0,65	1,15	1,80	2,59	3,50	4,59	5,81	7,17
10,0	0,30	0,68	1,21	1,89	2,72	3,69	4,83	6,11	7,54

Rp.: Zinci sulfatis 0,2

Ol.cacao q.s.ut f. bacillus
Longitudine 10 cm et diametro 4 mm
D.t.d. № 6
S. 1 donadan siydik chiqaruv kanaliga kuniga bir mahal quyiladi.
SHifokor dorixatda kalamchaning o’zunligi, diametri va sonini ko’rsatgan bo’lsa, kerakli miqdordagi kalamcha asosini hisoblab topish kiyin emas, agar o’zunligi 10 sm va kalinligi 4 mm kalamchaga 1,21 g kakao moyi sarf bo’lishini bilsak (bu son 28-jadvaldan olindi) dorixatda ko’rsatilgan asos-kakao moyi miqdorini 6x1,21=7,26 g olishimiz kerak. Birok shuni yodda tutish zarurki, 1,2 g rux sulfat hajmi buyicha 1,2x0,5=0,6 g kakao moyi urnini egallaydi. SHuning uchun tayyorlangan mahsulotning ma’lum bir qismi oshib kolmasligi uchun 7,26-0,6=6,66 g kakao moyi olinadi.

Rux sulfat suspenziya ko’rinishida eritilgan kakao moyida tayyorlab olinib koliplarga quyiladi. Kolip kanalchalarining o’zunligi 10 sm, diametri 4 mm. Koliplarga massani kuyishdan avval ularni 50⁰S gacha isitib olish va sovunli spirt bilan yaxshilab artish lozim, aks holda koliplar kotib kolib tayoqchalar chikmaydi.

Presslash usuli

Dorixona sharoitida presslash usulini silindr shakliga ega bo’lgan shamchalar olishda qo’llaniladi. Bunda shamchalar olish uchun maxsus kurilma ishlatiladi. Bu kurilma (1) misdan tayyorlangan silindr, (2) porshen, (3) vint yordamida harakatlanuvchi uch xil shaklli (4) matritsadan iborat. Kurilma ishlash jarayoni 1.20.-rasmda ko’rsatilgan.

1.20.-rasm. Preslash usulida shamchalar olish qurilmasi.

SHamcha massasi silindrga joylanadi va vint buraladi, bunda porshen bosim hosil qiladi va massani teshik­chalar orqali matritsa (kolip) bushligiga siqib chiqaradi va tuldiradi. Keyingi berilayotgan shamchalar bosim yordamida (5) yopkichni ochadi va taxtakachlangan shamchalar (6) taxtakachdan chiqadi.

Bu usulda ham shamchalarni kuyish usuli kabi dorivor modda va asoslarni har xil hajm egallaganligi uchun hisoblash formulalaridan foydalaniladi. tayoqchalarni presslab olish usulida yana xuddi shu kabi kurilmalar bo’lib, unda ham silindr porshen vinti bilan turli o’lchamdagi kolipchalar bilan hosil qilingan massa ma’lum (kerakli) o’lchamdagi kalinlikda presslab chiqarilib, so’ngra bir tomoni ingichkalanadi (uchlanadi). Bunda ham kerakli miqdordagi asos jadvaldan topiladi yoki yuqorida keltirilgan formula yordamida hisoblab chiqiladi.
quyidagi dorixatni kurib chikamiz.
Rp.: Aethacridini lactatis 0,01

Ol.Cacao q.s.ut f bacillus urethralis

longitudine 3 cm et diametro 3 mm
D.t.d. N10
S. tayoqcha
Jadvaldan foydalangan holda bu o’lchamdagi 10 ta tayoqchaga 0,21x10=2,1g kakao moyi sarf bo’lishini topamiz, 0,1 g etakridin laktat hovonchada 2-3 tomchi suv bilan dispergirlanadi, keyin kakao moyi bilan aralashtiriladi. Hosil bo’lgan xamirsimon massa presslash kurilmasiga solinib, kolipining o’lchami 3 mm bo’lgan pressda press­lanadi va uni 3 sm dan 10 ta bo’lakka bo’linadi.