|
1.2. Quyosh uylarini issiqlik bilan ta’minlovchi qurilmalarining tahlili.
Quyoshli isitish tizimi (QIT) aktiv va passiv tizimlari bilan farqlanadi. Aktiv QITning xarakterli belgisi shundan iboratki, unda Quyosh energiyasi kollektorida (QEK) issiqlik akkumulyatori qo’shimcha (rezerv) energiya manbai (QEM), issiqlik almashtirgichlar (ikki konturli tizimlarda), nasos yoki ventilyator, biriktiruvchi yoki havo uzatgichlar, boshqarish tizimlari ham bo’lishidir.
Passiv tizimlarda esa QEK va issiqlik akkumulyatori vazifasini binoning to’siq konstruksiyalari bajaradi. Quyosh energiyasi bilan isitilgan havoni uzatish esa odatda tabiiy konveksiya yo’li bilan amalga oshiriladi. Passiv sistemalarda binoga uning katta oynasi orqali tushayotgan Quyosh nurini janub tomondagi bino devorlari va poli bevosita tutib olishini ta’minlashga mo’ljallangan bo’ladi, uning issiqlik to’plash va saqlash miqdori devor, pol va suv to’ldirilgan idish massasiga bog’liq yoki binoning janub tomonida o’rnatilgan qurilma, bino ichiga issiqlikni uzatish qurilmasi miqdoriga va sifatiga bog’liq. Passiv tizimlarda esa QEK va issiqlik akkumulyatori vazifasini binoning to’siq konstruksiyalari bajaradi, Quyosh energiyasi bilan isitilgan havoni uzatish esa odatda tabiiy konveksiya yo’li bilan amalga oshiriladi. Passiv sistemalarda binoga uning katta oynasi orqali tushayotgan Quyosh nurini janub tomondagi bino devorlari va poli bevosita tutib olishini ta’minlashga mo’ljallangan bo’ladi, uning issiqlik to’plash va saqlash miqdori devor, pol va suv to’ldirilgan idish massasiga bog’liq yoki binoning janub tomonida o’rnatilgan qurilma, bino ichiga issiqlikni uzatish qurilmasi miqdoriga va sifatiga bog’liq [28].
Tungi yoki Quyosh bo’lmagan vaqtlarda binoning issiqlik yo’qotishini kamaytirish uchun binoning yorug’lik qaytaruvchi yuzasida issiqlikni tutib qoladigan issiqlik izolyatori bilan (panjara, to’siqlar va boshqalar) ham jihozlanishi ta’vsiya qilinishi mumkin. Passiv sistemalarda binoga uning katta oynasi orqali tushayotgan Quyosh nurini janub tomondagi bino devorlari va poli bevosita tutib olishini ta’minlashga mo’ljallangan bo’ladi, uning issiqlik to’plash va saqlash miqdori devor, pol va suv to’ldirilgan idish massasiga bog’liq yoki binoning janub tomonida o’rnatilgan qurilma, bino ichiga issiqlikni uzatish qurilmasi miqdoriga va sifatiga bog’liq. Izolyatsiya darajasi yuqori bo’lgan, Quyosh nuri ko’p miqdorda bo’lgan va tashqi havoning o’rta me’yorda bo’ladigan hududlarda passiv Quyosh bilan isitish tizimi oynalar bo’lganda, bino poli va shifti o’rtasida havo sirkulyatsiyasi uchun yetarli oraliq bo’lganda issiqlik to’plash samaradorligi yuqori bo’ladi (1.2.1-chizma). Bunda sistemaning foydali ish koeffitsiyenti 40% gacha borishi mumkin. Passiv QITdan foydalanganda binoning issiqlik izolyatsiyasi sifatiga, issiqlikni saqlab turish talablariga javob berishiga ham e’tibor berish kerak [29, 31].
Hozirgi vaqtda, aktiv Quyosh sistemalaridan ko’proq foydalaniladi. QEK (Quyosh energiyasi kollektori) konturidagi issiqlik tashuvchi turiga qarab suyuqlikli va havo tizimiligi bilan farqlanadi. QEKda issiqlik tashuvchi suyuqlik yoki suv bo’lishi mumkin, jumladan, 40-50% li etilen yoki propilenglikol eritmasi gazsimon simolasi organik issiqlik tashuvchi va boshqa bo’lishi mumkin. Issiqlik tashuvchilarning har bir ma’lum afzalliklarga va nuqsonlarga ega bo’lishi mumkin. Masalan, havodan foydalanilganda muzlab qolish va zanglash muammosidan hal qilinadi, qurilma massasini yengilashtiradi, suyuq issiqlik tashuvchining sizib chiqishidan ko’riladigan zararni bartaraf qiladi va hokazo, ammo havoni QIT ning issiqlik bilan ishlaydigan qurilmalarnikiga qaraganda ancha past. Shuning uchun ham, suv shu vaqtgacha ishlatilib kelinayotgan QIT qurilmalarida ko’pincha issiqlik tashuvchi bo’lib xizmat qiladi.
1 .2.1-chizma. Binolarni passiv qizdirish geliotizimlari tiplari.
a) Quyosh energiyasini to’g’ri qamab olish; b) Tashqi issiqxona yordamida yig’ib olish; c) Issiqlik jamg’aruvchi devor yordamida ushlab qolish.
Binolarni passiv isitish geliotizimlari quyidagi tiplarga bo’linadi: binoning janubiy fasadi orqali kata yuzali oynalangan devoir orqali Quyosh nurlanishini to’g’ridan-to’g’ri uyga kiritish tizimi (1.2.1. a-chizma); yoki uyning janubiy devoriga biriktirib qurilgan Quyosh issiqxonasi orqali (1.2.1. b-chizma); janubiy oynalangan devor ortiga joylashtirilgan jamg’aruvchi devor orqali nurlanishni to’g’ri qabul qilish (1.2.1. c-chizma). Shuningdek, 1.2.2-chizmada tasvirlangan shag’alli issiqlik jamlagich va havoni konvektiv sirkulyatsiyasi konturiga ega bo’lgan Quyosh uylari mavjud. Ham faol, ham passiv isitish tizimiga ega gibrid Quyosh uylari ham mavjud. Passiv uylar shunday loyihalanadiki bunda Quyosh energiyasidan isitish uchun samarador foydalanilsin. Bunda Quyosh energiyasini yaxshi qabul qilib olish uchun janubiy oynalangan fasaddan tashqari uy tomida maxsus nurlanishni qabul qiluvchi oyna va kishi yuziga to’g’ri nurlanish tushishini bartaraf qilib, u uchun qulaylik darajasini orttiruvchi qo’shimcha deraza o’rnatiladi.
1.2.2-chizma. Quyosh energiyasini konvektiv kontur yordamida to’g’ridan-to’g’ri ushlab olinadigan va toshli qatlamda jamg’ariladigan Quyosh uyi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
