Nazariy fizika kursi



Download 9,24 Mb.
Pdf ko'rish
bet30/280
Sana02.01.2022
Hajmi9,24 Mb.
#311944
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   280
Bog'liq
Abdumalikov A.Elektrodinamika

I  ----— )  -   (p(im>)  2  = 
M
2
C
2 
(2.47)
Inersiya  markazi  sanoq  sistemasida  t o i i q   impuls  nolga  teng  boiga n lig i 
uchun 
=   M
dalarni  taqqoslab
m nc?
uchun  £ (i m)  =   Л /с2,  ikkinchi  tom ondan  £ ( г т)  =  
—  Q. -   .  Bu  ifo-
^   Я
M   =   У   - - - - - - -  
(2.48)
hosil  qilamiz.  Bundan  M   ф  E  m-a,  ya ’ni  sistemaning t o i iq   massasi  alo- 
hida  olingan  zarrachalar  massalarining  yig in d isiga   teng  emasligi  kelib 
chiqadi.  Shunday qilib,  massa saqlamnaydigan  kattalik ekan.  Zarracha­
lar  sistemasi  t o ‘g ‘risida jidd iy  farazlar  qilm asdan  boshqa  m aiu m otlarn i 
olib  b oim a y d i.
Klassik  mexanikada  yopiq  sistemalarda  vaqt  va  fazoning  bir  jins- 
liligini  aks  ettiruvchi  energiya  va  im pulsning  saqlanish  qonuni  bilan 
bir  qatorda  fazoning  izotropligini  aks  ettiruvchi  impuls  mom entining 
ham  saqlanish  qonuni  mavjud.  Impuls  m om enti  vektor  kattalik  b o iib , 
quyidagicha  aniqlanadi:
M = ] T [ r uPa ]. 
(2.49)
a
Bu  yerda  ra  va  p a  zarrachaning  radius-vektori  va  impulsi.  Y ig in d i 
sistemani  tashkil  qiluvchi  barcha  zarrachalar  b o ‘yicha  hisoblanadi.
51


Nisbiylik  nazariyasida  impuls  momenti  tushunchasini  kiritamiz. 
Buning  uchun  4-fazoda  koordinata  o'qlarini  cheksiz  kichik  burchakka 
buramiz.  Zarrachalarning  4-fazodagi  koordinatasining  0 ‘zgarishi1
x '1  —  x x  =   Sxl  =   Хк6Я/кг. 
(2.50)
Bu  yerda  (5ФА:г  -   г  va к  o'qlarning  burilish  “burchagini”  aniqlovchi  chek­
siz kichik kattaliklar b o ‘lib.  antisimmetrik tenzorni tashkil qiladi.  Oxirgi 
tasdiqni  isbotlash  uchun  4-radius-vektorning  kvadrati  o ‘qlarni  burishga 
nisbatan  invariant  ekanligidan  foydalanamiz:
x ’ x i   =   x h x\  =   ( x 1  +   х^дЯ? kl) ( x i   +   х к5 & ы )   =
х гх г  +   2 XiXkSV*  +   х кх к6Фкг6Ън . 
(2.51)
Bu  yerda  oxirgi  had  ikkinchi  tartibli  cheksiz  kichik  m iqdor  bo'lganligi 
uchun  hisobga  olmaymiz.  Shunday  qilib,  (2.51)  tenlik  o'rinli  bo'lishi 
uchun
X i X k6 V ki 
  0 
(2.52)
nolga  teng  bo'lishi  kerak. 
Simrnetrik  tenzorning  antisimmetrik  ten- 
zorga  ko'paytm asi  doim o  nolga  tengligidan  ( 1.6-masalaga  qarang)  va 
XiXk  simmetrik  tenzor  bo'lganlidan  S^ki  —  —№ ik   antisimmetrik  ten­
zor  ekanligi  kelib  chiqadi.  Bu  xossasi  indekslardan  birini  ko'tarishda 
ham  saqlanadi:  S ^ k г  =   -6Ч/г к.  Shunday  qilib,  bu  tenzorning  6  o'zaro 
bog'liq  bo'lm agan elementlari  bo'lganligi  uchun  4-fazoda o'qlarning olti- 
ta  kombinatsiyasi  bilan  bog'langan  burishlar  bo'ladi:  { 0 ,1;  0 ,2 ;  0 ,3 }  - 
psevdo  burilishlar  va  {1,2;  1,3;  2 ,3 }  -  haqiqiy  burilishlar2.
O'qlarni  burishda  ta’sir  integralining  o'zgarishi  (2.22)  ga  asosan 
quyidagicha  yoziladi:
SS  =  
=   Y ^ P ix ^
kl  =  
=   ^ k i Y L p l'x k -  (2 -53)
Bu  yerda 
sistemadagi  barcha  zarrachalar  uchun  bir  xil  bo'lganligi 
sababli  yig'indidan  tashqariga  chiqardik.  Bu  tenzorning  antisimmetrik- 
ligidan  foydalansak,  (2.53)  ni  ikkita  antisimmetrik  tenzorlarning  k o '­
paytmasi  ko'rinishda  yozish  mumkin:
^ Jfci5 3 ( p ix fc- p fcx*). 
(2.54)

Download 9,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   280




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish