Nazariy fizika kursi


l To‘rt  o ‘ lchovli  kattaliklarda  zarrachalarga  tegishli  indekslarni  yozmaymiz.  Bu



Download 9,24 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/280
Sana02.01.2022
Hajmi9,24 Mb.
#311944
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   280
Bog'liq
Abdumalikov A.Elektrodinamika

l To‘rt  o ‘ lchovli  kattaliklarda  zarrachalarga  tegishli  indekslarni  yozmaymiz.  Bu 
indekslarni  zarur  b o ‘ lganda  uch  o'lchovli  kattaliklar  uchun  tiklaymiz.
2Maydonlarning  kvant  nazariyasida  psevdo  burilishlar  ichki  moment  (spin) 
momenti,  haqiqiy  burulishlar  esa  orbital  m oment  bilan  b og ‘langanligini  ko‘ rish 
mumkin.
52


Sistema zarrachalarining 4-radius-vektori va 4-impulsi  orqali  aniqlanuv- 
chi  antisimmetrik  tenzor  kiritamiz:
M lk  =   Y , ( p ' x k  -   phx L). 
(2.55)
Bu  4-im puls  momenti  tenzori  deb  ataladi.  Bu  tenzorni  kom ponenta- 
larda  yozib  chiqamiz:
M ij  =
/
0
M x
M y
M z \
-
m x
0
M z
-  My
- M y
- M z
0
M x
- M z
My
—M x
0
/
(2.56)
yoki  shartli  ravishda  ikki  vektorning  t o !plam i  sifatida  yozish  mumkin:
M ik  =   ( M ,  —M ) . 
(2.57)
Bu  yerda  M  -   (2.49)  formula  bilan  aniqlanadi  va  uch  o ic h o v li  fazoda 
zarrachalar  sistemasining  impuls  m om entini  beradi.    esa  (2.55)  ga 
asosan  quyidagi  ko‘ rinishni  oladi:
M   =  
[ t Va  -  
. 
(2.58)
Bu  ifodadan  bevosita  vaqt  b o ‘yicha  hosila  olib,  saqlanuvchi  kattalik 
ekanligini  k o iis h   mumkin.
Berk  sistemalarda  t o i iq   energiya  saqlanishidan  foydalanib  (2.58) 
ifodanini  quyidagi  k o‘rmishda  yozamiz:
i  -   c2( S - f i   =   c o n s t . 
(2.59)
2-j^a
Bu  yerga  birinchi  had
  =  
. 
(2.60)
/   .  * a
Birorta fizik kattalikning markazini aniqlash ta ’rifiga asosan  (2.60)  siste- 
nianing  “energiya”  markazini  aniqlashi  kerak,  lekin  bunday  tushuncha- 
uing  m a’nosi  y o ‘q.  Boshqa  tom ondan  zarrachalarning  tezliklari  yoru g1- 
lik  tezligidan  ju d a  kichik  b o ig a n d a   £ a  ~   m ac2  b oig a n lig i  uchun  bu 
ifoda  klassik  m a’n oda  inersiya  markazi  radius-vektoriga  teng  b o ia d i.
53


Umuman  olganda  (2.60)  ifoda  bilan  aniqlangan  kattalik  inersiya  mar­
kazi  radius-vektorining  relyativistik  ta  rifi  bo'ladi. 
Bu  radius-vektor 
bilan  aniqlangan  nuqta
V = c 2^
 
(2.61)
o'zgarm as  tezlik  bilan  harakat  qiladi.
Yuqorida  (51-  betgn  qarang)  ta ’kidlaganirnizdek  (2.60)  dan  vaqt 
b o'yich a   olingan  hosila  sistemaning  inersiya  markazining  tczligiga  teng 
bo'lm aydi.  Bundan  tashqari,    hech  qanday  4-vektorning  kom ponen­
talari  b o'la   olmaydi.  Shu  sababli  bir  sanoq  sistemasidan  ikkinchisiga 
o'tganda  uning  o'zgarishi  Lorentz  almashtirishlari  bilan  aniqlanmaydi.

Download 9,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   280




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish