Nazariy fizika kursi

И  -   И' 
Ч  -  
y 
c 
z 
N  -  
z 
c 
У
Нх
  _   я ж> 
н у  -
 
, 
Я ,   -  
.
Shunday  qilib,  maydon  “toza  elektr”  (H  =   0)  yoki  “toza  magnit” 
( /•/' — 
0
)  xarakteriga  ega  deyish  nisbiy  bo'lib,  qaysi  sanoq  sistemaga 
nisbatan  ekanligini  albatta  gapirish  kerak.  Masalan,  biror  sanoq  sis- 
ii'inaga nisbatan maydon toza elektr b o ‘lsa,  (3.38) ga ko'ra bu sistemaga 
nisbatan  x   o'qi  bo'ylab  V   tezlik  bilan  harakatlanayotgan  sanoq  sis- 
trmada elektr maydon  bilan  bir  qatorda magnit  maydon  ham  namoyon
73

---

b o ‘ladi.  Shunga  o ‘xshash  biror  sanoq  sistemada  maydon  toza  magnit 
b o ‘lsa,  sistemalarda  magnit  maydon  bilan  bir  qatorda  elektr  maydon 
ham  namoyon  b o ‘ladi.  Shuning  uchun  fizik  reallikni  elektr  yoki  mag- 
nit  maydonga  tegishli  deyishning  ma’nosi  yo;q.  Fizik  reallik  4-tenzor 
F lA'  bilan  aniqlanadi.  (3.37)  va  (3.38)  formulalarda  с  —>  oo  maydon 
birorta  sistemaga  nisbatan  toza  elektr  (magnit)  b o ‘lsa,  boshqa  barcha 
sistemalarda  ham  u  elektr  (magnit)  b o ‘ladi. 
Bu  fizik  reallikka  zid. 
Demak,  elektrodinamikada  faqat  V  r  deb  ko‘rish  mumkin,  ammo 
с  —>  oo  mumkin  emas.
Bir sonoq sistemaning ikkinchisiga nisbatan tezligi yorug‘lik tezligi­
dan  juda  kichik  deb,  almashtirish  formulalari  (3.37)-(3.38)  ni  qatorga 
yoyamiz.  Qatorda V/c birinchi  darajalari  bilan chegaralanib  quyidagini 
hosil  qilamiz:
EX  =   E'X,