Nazariy fizika kursi

S 2
v 
)
288

---

Bunda (9.64) va (9.65) integrallarni yaqqol ko‘ rinshda yozish 
maqsadida (9.48) va (9.55) dagi ifodalardan foydalaniladi va quyidagi 
natijalarga kelinadi:
K =
 
N - —
l (r a) y l ( r by\),dx>2
(9.78)
j4 = j ,|~^- - 7 ' + ^ ~ p ^
)Vh^
)¥ a ^
)¥ ь
^
^
d v2
c9-79)
bo‘ ladi. Almashuv energiyasiga tuzatma esa
5 = 
(9.80)
ko‘ rinishda boiadi. Demak, (9.78) ifodalangan 
К
kattalik vodorod 
molekulasini tashkil qilgan zaryadlaming Kulon o ‘ zaro ta’ sir o ‘rtacha 
energiyasini ifodalaydi. 
A
kattalik esa holatlar orasidagi elektronlami 
almashuvi natijasida kelib 
chiqadi va o ‘ zaro ta’ sir almashuv 
energiyasini ifodalaydi. Aynan shu kattalik tufayli o ‘ zaro tortishuv 
kuchlari vujudga keladi va turgim molekula paydo boiadi.
Endi (9.74) va (9.75) dagi 
E a
hamda 
E s
formulalardan kelib 
chiqadigan natijalar ko‘ rib chiqiladi. Bu formulalardagi g'alayonlanish 
energiyasini quyidagi ko‘ rinishda yozish mumkin:
„
K - A
(9.81)
va
(9.82)
boiadi.
Kutulganidek, 
simmetrik 
(9.81) 
va 
antisimmertik 
(9.82) 
koordinata funksiyalariga mos o ‘ zaro ta’ sir energiyalarning qiymatlari 
turlicha b oiish i ayon b oid i. Geliy atomining nazariyasida, Pauli 
prinsipiga asosan, elektronning spinini hisobga olinganda elektronning 
toiqin funksiyasi har doim antisimmetrik to iq in funksiyasi boiishi 
kelib chiqdi. Demak, olingan formulaga binoan (9.82) dagi kattalik 
antisimmetrik spin funksiyasiga tegishli b oiish i kerak va 
E S(R )
ifoda 
spinlaming o ‘ zaro antiparallel y o ‘ nalganligini bildiradi. 
Shunga
289

---

o ‘xshash, (9.81) dagi ifoda esa vodorod molekulasini tashkil etuvchi 
elektronlarning spinlari bir-biriga nisbatan parallel y o ‘nalganligini 
bildiradi.
Atomlar orasidagi masofa katta boiganida to‘ lqin funksiyalar 
o'zaro tutashmaydi,