Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

3– Amaliy mashg‘ulot

Kran elektr yuritmalarining keltirilganquvvatini topish.

Kuchlanishi 380 V bulgan uch fazali asinxron dvigatelni quvvatini aniqlang. Statik yuklama momentining dv

igatelni valini tezligiga mos qiymatida oralik uzatishlardagi isroflarni xisobga olib, kurilgan grafigidan foydalaning.

Mexanizmni mexaniq yuklamasining grafigi.Dvigatelni valini aylinish tezligi n_n=730 ayl/min.

Xisoblashni ikki turda bajaring.

a) Davomiy pauzani xisobga olish;

b) Davomiy pauzani xisobga olmasdan.

Izox:Qisqaqayta rejim yuklama vaqtida PV<60%. Agar PV>60% da elektr dvigatel uzok davomiy rejim xisoblanadi.

Agar PV<10% bulsa dvigatel qisqa rejim uchun tanlanadi.

Echish.

a) Nm

Nisbiy ulchash davomiyligi

PV%=

Dvigatelning ekvivalent quvvatini

Vt
Ulanish davomiyligi PV₂=25% bulganda dvigatelning nominal qiymati quyidagicha
kVt
b) Elektromagnitli momenti
Nm

PV₁=29% bulganda aktiv quvvat

kVt
Nominal ulanish davomiyligi PV₂=25% da aktiv quvvat
kVt
YAkin bulgan standart quvvatga yakinlashtirilib tanlanadigan quvvat R_e=30 kVt,P_n=725 ayl/min PV=25% ni tanlaymiz.
3-jadval.

№	M1,nm	M2,nm	M3,nm	Pn, ayl\min	t1, sek	t2, sek	t3, sek	tr, sek	tsikl
1	600	500	200	600	10	15	8	50	83
2	400	500	200	700	15	18	10	20	63
3	700	600	300	750	13	20	10	40	83
4	800	500	180	960	8	10	12	60	90
5	360	480	200	1000	15	17	17	80	129
6	550	600	300	1200	9	15	18	70	112
7	200	400	500	1400	20	25	15	60	120
8	800	500	250	1500	12	18	10	80	120
9	600	500	500	960	14	20	16	75	125
10	450	600	600	1000	12	12	15	65	104
11	500	400	400	860	17	15	23	85	140
12	300	300	400	1300	10	20	20	70	120
13	450	480	600	1400	15	19	11	60	105
14	600	500	600	1500	7	15	10	50	82
15	300	250	400	2800	20	26	18	40	104
16	500	350	480	1000	15	30	20	25	90
17	500	500	500	760	10	10	10	30	60
18	400	650	300	960	15	20	25	45	105
19	350	450	300	150	5	25	10	75	115
20	500	700	300	1000	18	28	15	80	141

4 – Amaliy mashg‘ulot
Elektr ta’minoti tizimida nosinusoidallik va nosimmetriya koeffitsientlarni aniqlash

Nosimmetriya uchta sabab asosida yuzaga keladi:

-Tarmoq elementlari fazalarida yuklamalarni bir xil bo‘lmasligi.elektr yuritmalarni faza yuklamalanini doimiy bo‘masligi;

-Fazalarni ketma – ket ta’mirlashda va bir fazani qisqa tutashuvidan liniyani tuliq bo‘lmagan fazalarda ishlashi va baoqalar;

-Liniyani fazp parametrlarini reng bo‘lmasligida;.

Istalgan sistemani uchta nosimmetrik kuchlanishini simmetrik sistemaga bo‘lish mumkin: to‘g‘ri ketma- ketlik U₁, fazalar ketma-ketligi berilgan sistema bilan mos tushadi,, teskari ketma- ketlik U_2, fazalar ketma ketligi qarama –qarshi, va nul ketma -ketlik U_0,hammavektorlar bir xil yo‘nalgan.

Kuchlanish vektorlarni Ū_A, Ū_{V ,}Ū_S, o‘zaro bog‘lanish tenglamasini klassik usulda yozilsa simmetrik tashkil etuvchi vektorlar Ū_1, Ū_{2 ,}Ū₀ quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:




bunda a va a² bir biridan 120^ova 240^ofarq qiladigan operatorlar.

Faza kuchlanishlari U_A, U_Bi U_S va liniya kuchlanishi U_AB, U_BCi U_SA.dan iborat.

Metrologik standartlarda kuchlanishni ulchashda oniy qiymatiga fazani nuldan utishida yuqori garmonikalarni sundirish tadbirlari ko‘riladi. Bunda vektorlarni joylashish burchaklari noma’lumligicha qoladi.

Bundan tashqari muammo sun’iy tuyuladi.Burchaklarni o‘lchash majburiy emas,agar hamma parametrlar simmetrik bo‘lsa,ularni burchak siljishini algebraik formulalar yordamida faqat kuchlanish modulini ulchash mumkin.

Bu formulalar quyida keltirilgan.Fazalar aro to‘g‘ri va teskari ketma-ketlik kuchlanishlarni quyidagi formulalari yordamida aniqlanadi : (2)

Bunda burchak f₂U_y vektorga nisbatan U₂ vektorni burchagi. Formulada simvollar a_νa₄va a₂₂ liniya kuchlanishlari kvadratiga mos belgilangan turtinchi daraja va juft kvadratlari yig‘indisi kvadratlari ko‘paytmasi. U_t aniqlashda suratdagi ildiz ostida belgi «+» qo‘llaniladi,U₂ ni aniqlashda «—» — belgisi quyiladi. Agar (2) manfiy bo‘lsa, burchak φ₂ga, 180^oqo‘shiladi

Kuchlanish va tokni nosinusoidalligi

O‘zaruvchae va o‘zgarmas tokli o‘zgartgichli elektr yuritmalar va voltamper tavsiflari chiziqli bo‘lmagan yuritmalarni ishlashida kuchlanish egriligini buzilishi yuzaga keladi.

Tok va kuchlanish bu hollarda sinusoidalholatidan o‘zgaradi. Garmonik tashkil etuachilarni usulidan foydalanib, berilgan nosinusoidal egrilikni garmonikani amplituda qiymati va boshlang‘ich burchagli sinusoidal yig‘indisiga bo‘lish mumkin. 1 rasmda kuchlanishni birinchi U₁ va beshinchi U₅ gar­moniksi keltirilgan. Kuchlanishni U ko‘rinishi nafaqat garmonika amplitudasi, balki U₁ (burchak φ₅) kuchlanishni faza siljish burchagigi ham bog‘liqdir. Burchak φ₅, oshishida a nuqta unga va yuqoriga, b nuqta - unga va pastga siljiydi. Kuchlanishni maksimal qiymati kamayadi. Elektron turdagi jihozlarni kuchlanishni maksimal oniy qiymati kurilmani normal ishlashiga ta’sir qiladi va shuning uchun faqatgina garmonikani amplitudasini nazorat qilish etarli bulmaydi. Kuchlanish Uelektr yuritmani ish rejimiga ta’siri xuddi kuchlanishni U₁va U₅ g a r m o n i k a l a r i s i n g a r i b o‘ l a d i . SH u n i n g u ch u n g a r m o n i k a n i a n a l i z i n o s i n u s o i d a l r e j i m l a r n i hisoblashni qulay usuli hisoblanadi.


1 Rasm.Nosinuoidal egrilikni sinusoidal egrilikka bo‘laklash

Malumki, induktiv X_Lνva sig‘im X_Sνqarshilik chastotni garmonikasi ν ga bog‘lanishi qarshiliklar X_L va X_S ni asosiy chastotasiga munosabati:

X_Lν= ν_*X_L X_Sν= X_S/ν

SHuning uchun elektr jihollarni kirishlarida kuchlanishni v-garmonikani yuzaga kelishida uning toki induktiv xarakterda bo‘ladi. (masalan , reaktorda) protsent ko‘rinishda v garmonikada 17 marta, sig‘im xarakterga ega bo‘lgan elektr yuritmalarda (masalan, kondensatorbatareyalarda) - v garmonikada 17 marta katta bo‘ladi. Bu kondensatorlarni qizishi va ishdan chiqishiga olib keladi.

Garmonikalar xar xil ketma – ketlikli magnit maydonini yuzaga keltiradi. Kuchlanish egriligi xar bir fazada bir biridan 120^oga siljigan(3-garmonikada to‘la davrda), 3- gar­monikada hamma fazalarda burchagi buyicha bir biri bilan mos tushadi va nul ketma-ketlikni tashkil etadi. Boshqa garmonikalar ham shuningdek 3 karraga o‘zgaradi. SHuning uchun 3 karrali garmonika toklari nulsiz uch fazali tarmoqlarda bo‘lmaydi va uchbursak ulangan cho‘lg‘amdan chetga chiqmaydi. Garmonikalar v=4,7,10,13...(v— 1 uchga bo‘linadi).Fazalar ketma –ketligi garmonikalar uchun to‘g‘ri ketma –ketlik bilan mos tushadi, garmonikalar v = 2,5,8,11...(v + 1 uchga bo‘linadi. Agar garmonika amplitudasi fazalarda har xil bo‘lsa yanada murakkab bo‘ladi. Bunday holat bir fazali o‘zgartgichlarni tarmoqqa ulashda yuzaga keladi. Bunda garmonikani teskar kerma – ketligi v = 2, 5, 8,11... asosiy chastota fazalari bilan mos tushadi, v = 4, 7,10,13... garmonikalar teskari tartibda bo‘ladi. Nosimmetrik garmonika manbalari temir yo‘l podstansiyalari va pulat erituvchi yoy pechlari hisoblanadi.

O‘zgartgich agrigatlar tarmoqqa ishlab beradigan garmonikalari v = k p ± 1, formula bilan aniqlanadi. Bunda k — o‘zgartgich pulsatsiyasi, ya — butun son bo‘lib 1 dan ∞gacha bo‘ladi. Olti pulsli o‘zgartgich tarmoqqa 5, 7, 11,13, 17,19 garmonikalar va yana; 12-pulsli — 11,13,23,25va yana. O‘zgartgichni v- tok garmoni­kalari I_v≈ I₁,/ν .SHuning uchun, masalan, I₅ ≈ 0,2 I_1,I₂₅≈0,04I₁ va xkozo. Toki YOyli pulat eritish pechlarida juft garmonikalar 2 va 4 bo‘ladi. Eks­perimental tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, yoyli pechlar uchun I_ν≈ I₁,/ν² nisbat to‘g‘ri.

Elektroenergiyani parametrlarini elektrjihozlarga tasiri

Xarakteristikani tasiri

-Kuchlanishni nominalidan chetga chiqishi, chastota va kuchlanishni tebranishi, yomon kurinishlarga olib keladi.

-Elektr energiyani isrofini tarmoqda va elektr jihozlarda oshishiga olib keladi;

-Elektr energiya isrofi oshadi, ish muddati kamayadi va elektr energiyani hisobgaasoblarni xatoligi oshadi;

-Elektr yuritmani ishida past sifatli energiya bilan ta’minlanishi natijasida ishlab chiqarish unumdorligini pasvyishi kuzatiladi va mahsulot yaroqsiz bo‘ladi.

Birinchi uchtasi elektr zarar, so‘ngisi texnologik zarar bo‘ladi.

Har bir holatni sababini aniqlash uchun elektr energiyani parametrlarini va elektr jihozlarni ish rejimlariga ta’sirini analiz qilish kerak.

Elektr energiyani parametrlarini tarmoqlar va jihozlarda isroflarga ta’siri.

Kuchlanish quvvat va energiya isrofiga ta’sir qiladi.

CHastotani chetga chiqishi tarmoqlarda quvvat, energiyani va elektrjihozlarda ta’sir etmaydi.

CHastotani va kuchlanishni tebranishi hamma aylanuvchi mashinalarda isroflarni oshishiga olib keladi. Havoda elektr uzatish liniyalari va transformatorlarda isroflar kuchlanishn va chastotani tebranishida juda kam.

Xavoda elektr uzatish liniyalarida quvvat isrofi.

Bunda △R_s —sinusoidal rejimda va quvvt isrofida;

Transformatorlarda

bunda k₂, va k_g- koeffitsientlar, 2-jadvalda keltirilgan;

U₂ vaU_𝝂 — 𝝂- garmo­nikani teskari ketma –ketlik kuchlanishi, %;

S_t.nom- transformator va aylanadigan mashinalarni nominalquvvati;

Bunda R_D.nom —mashinani nominal quvvati;

Kondensator batareyalarda

bunda Q_k.nom – BKni nominal quvvati.

k₂ va k_G koeffitsientlarni har xil elektr jihozlar uchun qmymatlari


2- jadval

Jihozlar turi	k2	kG
Tu rbogeneratorlar	1,86	1,77
Gidrogeneratordar va dempfer cho‘lg‘amli sinxron dvigatel	0,68	1,12
SHuningdek, dempfercho‘lg‘amsiz	0,27	0,40
Sinxron kompensatorlar	1,31	1,95
Transformatorlar 35—220 kV	0,5	0,3
SHuningdek, 6—10 kV	2,67	1,62
Kondensator batareya	0,003	0,003

Asinxron elektrodvigatellar uchun koeffitsientlar formula buyicha :

k₂=2,41k_D k_g=2k_D

k_D dvigatelni nominal quvvati koeffitsient formula buyicha:

R_d.nom <5kVt da k_D=3+0,3(5- R_d.nom)

5d.nom <100kVt k_D=1+0,02(100 - R_d.nom)

100d.nom <1000kVt k_D=0,4+0,0007(1000 - R_d.nom)

R_d.nom>1000kVt k_D=0,4

Liniyada quvvatni simmetriyalash bilan aniqlash formulasi,kVt.

bunda R-liniyani va -faza yuklama toklari

Teskari ketma –ketlik toki ma’lum bo‘lsa isrof


Teskari ketma ketlik kuchlanishi yordami bilan isrofni aniqlash,kVt

bunda-S_njihozning nominal quvvati (kVa,kVt,kVar)

YUqori garmonika kuchlanish va tokini kamaytirish bilan quvvatni kamaytirish:
liniyada:

elektrjihozlarda:

koeffitsientlar α_ν va b_ν 3- jadvalda keltirilgan

3- jadval

Garmonika nomeri	αν	bν
		Transformatorlar	Aylanuvchi mashinalar	Kondensator batareya
2	2	0,44	0,350	2
4	2,8	0,23	0,125	4
5	3,2	0,19	0,089	5
7	3,7	0,19	0,054	7
11	4,7	0,19	0,027	11
13	5,1	0,20	0,021	13
17	5,8	0,22	0,014	17
19	6,2	0,23	0,012	19
23	6,8	0,25	0,009	23
25	7,1	0,26	0,008	25

Izoh: 6-10kV transformatorasinxron va sinxron(dempfer cho‘lg‘amsiz) dvgatellarda quvvat isrofini hisoblash kondensator batareyalarda kuchlanishni teskari ketma – ketlik koeffitsienti 3 dan 1%gacha 5- garmonika 6 dan 2%, ettinchi –s4 dan1%gacha kamayadi.

Har bir jihozni quvvati 1000kVa (kVt,kVar), Asinxron dvigatelni urtacha quvvati 20kVt. Quvvati 14kVt bo‘lgan T -2 ni teskari ketma –ketlik kuchlanishi, Teskari ketma –ketlik kuchlanishi AD-5kVt

Teskari ketma –ketlik kuchlanishi SD- 0,22kVt

Teskari ketma –ketlik kuchlanishi KB -0,003kVt

Quvvat isrofi T 1,44kVt

Quvvat isrofi AD-1,9kVt

Quvvat isrofi SD-0,15kVt

Quvvat isrofi KB -0,8kVt

Hisoblash natijalari shuni kursatadiki, kuchlanish nesimmetriyasida asinxron dvigatellarda va transfor­matorlarda; sinxron dvigatellarda quvvat isroflari 10—20mart kam, kondensatorlarda esa juda kichik.

5-Amaliy ish