Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar: qiymati bo‘yicha

Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar: qiymati bo‘yicha

Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlarni qiymati bo‘yicha hisoblaganda nominal va real makroiqtisodiy ko’rsatkichlardan foydalaniladi. Ularni farqlash uchun nominal va real YAIM misolini ko’rib chiqamiz.

Nominal YAIM - bu YaIMning joriy narxlarda ifodalangan ko’rsatkichidir.

Real YAIM - bu YAIMning bazis davrdagi narxlarda ifodalangan ko’rsatgichidir.

Nominal YAIMning real YAIMga bo’lgan munosabati YAIM deflyatori deb nomlanadi:

YAIM deflyatori q nominal YAIM: real YAIM

Deflyatorni hisoblashga misol

Masalan, 2004 - yilda nominal YAIM 12000 shartli pul birlik bo’lsa, real YAIM bazis yildagi narxda (1995 - yil) 10000 shartli pul birlikka teng, demak, YAIM deflyatori 12000:10000q1,2. Bu narxlar darajasi 1,2 marta oshganidan dalolat beradi.

Real YaIM q nominal YaIM : Deflyator *100

Deflyator narx indeksining keng tarqalgan indekslaridan biri bo‘lib, u yordamida mamlakatdagi narxlarning o‘zgarish darajasini hisoblash mumkin.

Narx indekslari 2 turga bo’linadi:

Laspeyrs indeksi (Il ) - o’zgarmas tovar turlari yoki o’zgarmas og’irlik indekslari. Masalan iste’mol narxlari indeksi (INI): o’zgarmas iste’mol savatchasi, joriy va bazis davr narxlari hisobga olib topish mumkin:

Paashe indeksi (Ip) - o’zgaruvchan tovar yoki o’zgaruvchan og’irlik indekslari. Masalan, YAIM deflyatori joriy vaqtda ishlab chiqilgan tovarlarning joriy miqdorini bazis miqdorga nisbati:

Sanab o’tilgan har bir indekslarning o’ziga yarasha ustunlik va kamchilik tomonlari bor. Masalan Laspeyrs indeksida bir tovarning ikkinchi tovarga almashinishi hisobga olinmaydi. Aytaylik hosildorlik yaxshi bo’lmaganligi uchun kartoshka narxi oshdi, bu esa sezilarli darajada iste’mol narxi indeksiga oshishiga olib keldi, ammo bu vaziyatda aholi kartoshka o’rnini bosadigan boshqa sabzavotlardan foydalanishni hisobga olmaydi.

Paashe indeksida esa, boshqa mahsulotga almashtirish varianti aniqlansada, kartoshka narxining oshishi unchalik ahamiyatga ega emasligi seziladi, ammo bu vaziyat iste’molchi holatiga salbiy ta’sir qiladi.

Shu bilan birga baho indekslarini ko‘rib chiqish natijasida nominal ko’rsatkichlarni real miqdorga olib kelish imkoniyati yaratilib, yillik taqqoslash, real ko’rsatkichlarning o’zgarish tendensiyasini aniqlash mumkin.

YAIMning hajm elementidan foydalanish dinamikasi.

2000-2007 yilga(o’tgan yildagi,foiz ko’rinishida)

Yuqoridagi jadval yordamida YAIMning 2000-yildan 2007-yilgacha foydalanilgan taqsimotni ko’rish mumkin. Odatda makroiqtisodiy ko’rsatkichlar ingliz harflari bilan ifodalanadi: miqdor-Y(yield), narx-P(price)

Nazorat savollari

1. Nominal YAIM qanday ko’ratkich hisoblanadi?

2.  Real YAIM nominal YAIMdan qanday farq qiladi?

3.  Deflyator nima, uni qanday hisoblash mumkin?

4. YAIM ko’rsatkichining mohiyatini va uni hisoblashning asosiy shartlarini yoritib bering. Rezident, yakuniy tovarlar va xizmatlar, bozor baholari, noishlab chiqarish bitimlari, sof moliyaviy operatsiyalar, transfertlar, bir marta hisobga olish sharti, oraliq mahsulot, yakuniy mahsulot.
Mustaqil ish mavzulari

1. Makroiqtisodiyot fanining predmetini izohlab bering. Mamlakat iqtisodiyotini yaxlit tarzda tadqiq qilish; iqtisodiy o’sish, ishsizlik, inflyatsiya, to’lov balansi barqarorligi; pozitiv va normativ makroitisodiyot; makroiqtisodiyot sub’ektlari; makroiqtisodiyot va mikroiqtisodiyot.

2. Sof bozor iqtisodiyoti sharoitida resurslar, tovarlar va xizmatlar hamda daromadlarning doiraviy aylanishi modelini izohlab bering. Uy xo’jaliklari, firmalar, resurslar hamda tovarlar va xizmatlar bozori, resurslar va tovarlar oqimi, daromadlar-xarajatlar oqimi, oqimdan chetga chiqishlar va oqimga qo’shilishlarning hisobga olinmaganligi. davlatning oqimlarni tartibga solish vositalari.

Tavsiya etiladigan adabiyotlar