Navoiy kon metallurgiya kombinati navoiy d

TAJRIBA ISHI №5
O'YUVCHI SHPURLARNI JOYLASHTIRISH VA ULARNI QO'LLANISH SHAROITLARI.
Ishdan maqsad: Shpurlarni joylashtirish gost talablari. Texnik shart-sharoitlar. Portlovchi moddalarni joylashitirish haqqida umumiy ma’lumotlar.
Texnikaviy shart-sharoitlar va GOST talablariga muvofiq ko‘mir shaxtalarida portlatish ishlarini olib borishda faqat potronlangan port-lovchi moddalarni qo‘llashga ruxsat etiladi.

					7.1-jadval
		Patrondagi PM	Patron	Patron	Patron
№	Portlovchi moddalar		diametri, mm	massasi, g	uzunligi, sm
		zichligi, g/sm3
	Ammonitlar ПВЖ-20;			200	18-16
1		1,1-1,2	36-37	250	22-20
	T-19; АП-5ЖВ
				300	26-24
				200	18-15
2	Uglenitlar Э-6; №5	1,1-1,3	36-37	250	22-19
				300	26-22
				200	18-16
	Ammonit 6-ЖВ; dinof-	1,1-1,2	36-37	250	22-30
				300	26-24
3	tolit-200
				200	23-27
		1,1-1,2	31-32	250	29-27
				300	35-32
	Ammonal, skalniy am-			200	20-18
4	monal (tog‘ jinslari	0,95-1,1	36-37	250	25-22
	uchun)			300	30-26
				200	27-23
5	Ammonal №3	0,95-1,1	31-32	250	34-29
				300	40-35
				200	18-15
		1,1-1,3	36-37	250	22-19
6	Detonit M			300	26-22
				200	23-29
		1,1-1,3	31-32	250	29-25
				300	35-30
	Skalniy ammonit №1	1,43-1,56	36-37	250	17-16
7	(tog‘ jinslari uchun)
		1,43-1,56	44-45	400	18-17
	(presslangan)

Portlovchi moddalar texnik shart-sharoitlar va GOST talablariga muvofiq 150±7, 200±10; 250±12 va 300±15 gramm massali patronlar-da ishlab chiqariladi. Saqlagichli portlovchi moddalar 36–37 mm dia-metrli patronlarda ishlab chiqariladi.

Saqlagichsiz portlovchi moddalarda detonit patronining dia-metri 23–24 mm dan kam bo‘lmasligi, qolgan boshqa portlovchi moddalarda esa 31–32 mm dan kam bo‘lmasliga kerak. Tik shax-ta stvollarini o‘tishda diametri 45 mm bo‘lgan maxsus patronlar-dan foydalaniladi. Patron uzunligining uning diametri, og‘irligi va portlovchi moddalarning zichligiga bog‘liqligi 7.1-jadvalda keltiril-gan.

Portlovchi moddalar 2–2,5 o‘ramli qog‘oz gilzaga, detonitlar faqat pergamentli qog‘ozga patronlanadi. 100 g portlovchi moddani diametri 31–32 mm etib patronlash uchun 2 g qog‘oz sarflanadi, pat­ ron diametri 36–37 mm bo‘lsa, 3 g dan ko‘p bo‘lmagan, detonit pat­ roni uchun 2,5 grammdan ko‘p bo‘lmagan qog‘oz sarflanadi.

Portlovchi modda patroni yupqa qatlamda yoppasiga nam o‘tkazmaydigan­ 20–30% petrolatumli parifin aralashmasi bilan qoplanadi. Namdan izolatsiyalovchi qoplamaning og‘irligi patron-da 2,5 g dan ko‘p emas va 100 g portlovchi moddalar uchun 1,3 g dan ko‘p emas.

Har xil guruhdagi portlovchi moddalarning farqlanishini oson­ lashtirish uchun ularning patronlari turli rangdagi qog‘ozlar-ga o‘raladi: ko‘mir va tog‘ jinslarini portlatish uchun ruxsat etilgan saqlagichli portlovchi moddalar patroni sariq rangda, faqat tog‘ jinsla-rini portlatishga yo‘l qo‘yilgani saqlagichli portlovchi modda patroni ko‘k tusda, metan gazi va chang portlash xavfi bo‘lmagan kavjoy va shaxtalarda qo‘llaniladigan saqlagichsiz portlovchi moddalar patroni qizil rangda, faqat ochiq usulda ishlatiladigan konlarda portlatish ish-lari olib borishda qo‘llanishga ruxsat etilgan portlovchi moddalar pat­ roni oq rangdagi qog‘ozga o‘raladi yoki shunday etiketka yopishtiril-gan qoplarda ham bo‘lishi mumkin.

Portlovchi moddalar patronini tayyorlashda tabiiy tola rangida-gi qog‘oz gilzaning tashqi qatlamiga mazkur portlovchi modda uchun belgilangan rangdagi belgi qo‘yiladi. Har bir patronning sirtqi qis-miga o‘chmaydigan rangda portlovchi moddani ishlab chiqaradigan zavodning indeksi, portlovchi modda nomi yoki markasi, chiqaril-gan partiya nomeri, tayyorlangan oy, sana, yil, patronning og‘irligi va uning nomeri yozib qo‘yiladi. Bir pachkadagi patronlarning massasi-ga bog‘liq holdagi soni:

Patron massasi, g . . . . . . . . . . .	200	250	300
Pachkadagi patronlar soni . . . . . . .	. 10; 15	8; 10; 12	10
Pachkadagi PM massasi, kg . . . . . . . . .	.2;3	2,2; 5,3	3

Portlovchi modda pachkasi o‘ralgan qog‘ozga o‘chmaydigan rang bilan PM tayyorlaydigan zavodning indeksi, portlovchi moddaning nomi, pachkaga joylashtirilgan patronlar nomeri va shu portlovchi modda uchun belgilangan, boshqalardan farq qiluvchi rangli chiziq bo‘lishi shart. Barcha portlovchi moddalar joylashtirilgan pachka-lar namlikdan izolatsiyalovchi 20–30% li petrolatum va parafin ara­ lashmali tarkib bilan qoplanadi. So‘ng qalinligi 100–150 mm bo‘lgan polietilen qopga joylashtiriladi. Qopning choklari va og‘zi germetik yopiq bo‘lishi kerak. Portlovchi modda pachkalari solingan polietilen qoplar yog‘och yashiklarga joylashtiriladi. Har bir yashikdagi port-lovchi moddalar massasi patronlar massasi 200–250 g bo‘lganda 30 kg, massasi 300 g bo‘lganda 33 kg bo‘lishi kerak. Portlovchi modda-lar solingan yashiklar ishlab chiqaruvchi zavodning plombasi bilan iste’molchilarga jo‘natiladi.

Kafolatlangan foydalanish muddati uch oy bo‘lgan portlovchi moddalarda namlik miqdorining ortishiga yo‘l qo‘yiladi. Bunday namlik miqdorining yer osti portlatish ishlarida qo‘llaniladigan ammiak-selitrali portlovchi moddalar uchun 0,5% gacha ortishi-ga yo‘l qo‘yiladi. Tarkibida nitroefirlar bo‘lgan detonitlar, uglenit-lar namlik miqdorining 0,75% gacha ortishiga ruxsat etiladi. Za-voddan ishlab chiqarilgan kunidan boshlab, kafolatlangan muddati saqlagichli portlovchi moddalar uchun kamida 6 oy belgilangan bo‘lsa, saqlagichsiz portlovchi moddalar uchun kamida 12 oy deb belgilangan.

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati.
1. Norov Yu.D., Raimjanov B.R. Laboratornie i prakticheskie raboti po kursu burovzrivnie raboti. Uchebnoe posobie. Navoiy, 2004, - 233 s.
2. SHemetov P.A., Norov Yu.D. Burovzrivnie raboti. Uchebnoe posobie. Navoiy, 2005, - 207 s.
3. Norov Yu.D. Deystvie vzriva transheynix zaryadv vibrosa v gruntax. Monografiya. Tashkent, "Fan". 2005. - 289 s.
4. Mal'gin O.N., Rubtsov S.K., SHemetov P.A., SHlikov A.G. Sovershen-stvovanie texnologicheskix protsessov burovzrivnix rabot na otkritix gornix rabotax. Monografiya. Tashkent, "Fan" 2003. - 199 s.
5. Spravochnik. Otkritie gornie raboti./K.N.Trubetsskoy, M.G.Potapov, K.E.Vinitskiy, N.N.Mel'nikov i dr. - M.: Gornoe byuro, 1994. - 590 s.
6. Kutuzov B.N. Laboratornie i prakticheskie raboti po razrusheniyu gornix porod vzrivom. M., Nedra, 1981. 255 s.
7. Pravila bezopasnosti pri razrabotke mestorojdeniy poleznix is-kopaemix otkritim sposobom. Tashkent. 1995. - 126 s.
8. Mal'gin O.N., Konovalov V.V., Lalak A.G., Sitenkov V.N. Instruk-tsiya po bezopasnomu provedeniyu massovix vzrivov na otkritix gornix ra-botax Navoiyskogo gorno-metallurgicheskogo kombinata. Navoiy. 2002. - 3