Navoiy kon metallurgiya kombinati navoiy d

TAJRIBA ISHI №2


PORTLOVCHI MODDA ZARYADLARIDA PORTLATISHNI QO'ZG'ATISH VOSITALARI.


Ishdan maqsad: Portlashni qo‘zg‘atuvchi (uyg‘otuvchi) portlovchi moddalar tarkibi bilan tanishish ishlarini olib boorish. Portlovchi modda zaryarlari haqida tushuncha.
Portlashni qo‘zg‘atuvchi (uyg‘otuvchi) portlov-chi moddalarning juda kam miqdordagisi ham eng oddiy boshlang‘ich impuls ta’siridan (alanga, zarba, qizitish, ishqalanish) portlashi mum-kin. Portlashni qo‘zg‘atuvchi portlovchi moddaning juda arzimas kam miqdordagisi ham tez o‘sib boruvchi tezlik bilan portlashga aylanish-ga qobiliyatli. Masalan, qo‘rg‘oshin azidi portlaganida u odatdagi port-lashni qo‘zg‘atuvchi portlovchi moddalardek, detonatsiyalanish tezligi juda qisqa uchastkada ham qaror topadi, hatto millimetrning bo‘lak-lari bilan o‘lchansa ham. Qo‘rg‘oshin azidi detonatsiyalanishining kri-tik diametri, hammasi bo‘lib atigi 0,01–0,02 mm ga teng.
Portlashni qo‘zg‘atuvchi portlovchi moddada portlashni qo‘zg‘a-tish uchun, odatda, issiqlik impulsidan foydalaniladi. Bir xil sharoitda alangadan detonatsiyalanishga sezgirligi har xil portlashni qo‘zg‘atuv­ chi portlovchi moddalarning birida yuqori bo‘lsa, bosh-qasida sekin-roq kechadi. Masalan, karton qog‘ozi ustiga bir xil o‘lchamdagi ozgi-na miqdordagi qo‘rg‘oshin azidi va simob qaldirog‘i qo‘yilsa va ular yondirilsa, simob qaldirog‘i endi yona boshlaganida, qo‘rg‘oshin azi-di detonatsiyalanib, karton qog‘ozda teshikcha hosil qiladi. Portlash-ni qo‘zg‘atuvchi portlovchi moddalarda uning portlash qobiliyati bir necha usul bilan aniqlanadi. Bu usullardan eng ko‘p qo‘llaniladigani zaryadning eng kam o‘lchami bo‘lib, ikkilamchi zaryaddagi (brizant-li) portlovchi moddada, mis gilzaga presslangan kapsul-detonatorda to‘liq portlash qo‘zg‘atishi bilan belgilanadi.

Portlashni qo‘zg‘atuvchi portlovchi moddalar ishqalanishga juda sezgir bo‘lganligi uchun kapsul- detonatorlar bilan muomala qilish-da uning xavfliligi ortib boradi, yondiruvchi trubka tayyorlash ja-rayonida esa kapsul-detonatorning devoriga yondiruvchi trubkaning ishqalanishi sabab bo‘lishi mumkin. Hatto portlashni qo‘zg‘atuvchi portlovchi modda yengil ishqalanishdan ham uni portlatishi mumkin. Shuning uchun portlashni qo‘zg‘atuvchi portlovchi moddalar va tarkibida shunday narsalarni saqlovchi narsalar bilin ham juda ehti­ yotlik bilan muomala qilish kerak.