Navoiy davlat pedagogika instituti “tarix o’qitish metodikasi” kafedrasi

1990-yil 11-sentabrda RSFSR Oliy Soveti II sessiyasi S. Shata-linning «500 kun» Programmasini qabul qildi. Unda quyidagi masa-lalar ko’tarilgan edi:

• 
  Fuqarolarni mulkka egalik huquqini, iqtisodiy mustaqillikni, erkin iste’mol bozori va unda erkin narx;
  
• 
  korxonaning mustaqil iqtisodiy faoliyat huquqi;
  
• 
  ittifoqdosh respublikalarning mutlaq suvereniteti;
  
• 
  aholi turmush darajasini pasaytirmaslikni ko’zda tutar edi.
  

SSSR Oliy Sovetining 21-sentabrda bo’lib o’tgan IV sessiya­sida bu Dastur ham qabul qilinmadi. 1990-yil 24-sentabrda sessiya «Xalq xo’jaligini barqarorlashtirishning kechiktirib bo’lmaydigan vazifalari»ni muhokama qilib, Hukumat Dasturi va S.Shatalin Das-turidan iborat Yagona Dastur ishlab chiqishga qaror qildi. 1990-yil 18-oktabrda sessiya: «Bozor iqtisodiyotiga o’tish jahon amali-yo’lidan kelib chiqqan zarurat, ammo u iqtisodiyotning sotsialistiq yo’nalishiga ziyon yetkazmaydi»,-deb xulosa berdi.
Demak, 80-yillar oxiriga kelib, sobiq mamlakatda xalq xo’jaligini bozor iqtisodiyotiga o’tkazishni hayotning o’zi kun tar-tibiga qo’ya boshladi va uning huquqiy asoslarini yaratishni zaru-ratga aylantirdi. Shunday bo’lsada, 1990-1991-yillarda iqtisodi-yot orqaga qarab keta boshladi va xalqning turmush tarzi, sharoiti yomonlasha bordi. Mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan tanazzulga yuz tuta boshladi.
Mutaxassislar ana shunday tisarilish hodisasini mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotiga uchta yo’nalishdagi kuchlar manfaatlari to’qnashgani bilan izohlaydilar. Jumladan:
Birinchi kuchlar-N.Rijkov va V.Pavlov Dasturi tarafdorlari. Ular sobiq SSSRni saqlab qolish, xalq xo’jaligini markazdan bosh­qarish, huquqni ko’proq markazda to’plash niyatida edilar. Ular iqti­sodiyotni rivojlantirishda sotsialistiq yo’ldan voz kechmaslikni talab qilar edilar.
Ikkinchi kuchlar-S.Shatalin guruhi a’zolari tarafdorlari. Ular SSSRni tarqatib yuborish, ittifoqdosh respublikalar o’rnida suveren, Mustaqil Davlatlar tuzish, cheksiz xususiy tadbirkorlikni rivojlanti-rish, mulkni davlat tasarrufldan chiqarish, xususiylashtirish, kolxoz va sovxozlarni tugatib, fermer xo’jaliklari tuzishni ko’zda tutdilar. Bu mohiyatan iqtisodiy rivojlanishning sotsialistiq yo’lidan voz kechishni bildirar edi.