Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti “milliy g’oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi” kafedrasi

 
 
 ZAMONAVIY YOSHLARNI TARBIYALASHDA MILLIY VA UMUMINSONIY 
QADRIYATLARNING AHAMIYATI 
 
Sidabullayeva Soxiba Tulbayevna 
Navoiy shahar 4 – AFCHO’IM 
 O’zbek tili fani o’qituvchisi
 
O’zbekistonnning kelajagi har tomonlama barkamol, salohiyatli avlodni tarbiyalashga 
bog’liq. Ana shunday dolzarb vazifani amalga oshirishda o’zbek xalqining milliy 
qadriyatlarini o’rganish va undan barkamol avlodni tarbiyalash uchun foydalanish muhim 
ahamiyat kasb etadi. Biz xalqimizning dunyoda hech kimdan kam bo’lmasligi, 
farzandlarimizning bizdan ko’ra kuchli, bilimli, dono va albatta baxtli bo’lib yashashi uchun 
bor kuch va imkoniyatlarimizni safarbar etayotgan ekanmiz, bu borada ma’naviy tarbiya 
masalasi, hech shubhasiz, beqiyos ahamiyat kasb etadi. Agar biz bu masalada hushyorlik va 
sezgirligimizni, qat’iyat va mas’uliyatimizni yo’qotsak, bu o’ta muhim ishni o’z holiga, o’zi 
bo’larchilikka tashlab qo’yadigan bo’lsak, muqaddas qadriyatlarimizga yo’g’rilgan va 
ulardan oziqlangan ma’naviyatimizdan, tarixiy xotiramizdan ayrilib, oxir – oqibatda o’zimiz 
intilgan umumbashariy taraqqiyot yo’lidan chetga chiqib qolishimiz mumkin
50
. 
Ma’lumki, har qanday jamiyatning kelajagi yosh avlodning qanday ta’lim olishiga va qay 
tarzda tarbiyalanishiga bog’liq. Ana shunday avlodgina mamlakat oldida turgan xalqning 
tarixiy taqdirini belgilab bera oladi. Shunga ko’ra, yosh avlodni milliy mustaqillik ruhida 
tarbiyalash davlatimiz oldida turgan muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Milliy va 
umuminsoniy qadriyatlardan tarbiyaviy jarayonda foydalanishning bugungi kundagi eng 
muhim talabi yoshlarning dunyoqarashida, ularning tafakkurlash tarzida, kundalik faoliyatida 
jiddiy o’zgarishlar yasashdan iborat. Bunda oilada axloqiy tarbiyaning rolini ko’rsatish, unda 
ota – bobolarimizdan meros bo’lib qolgan axloqiy fazilatlarni egallashning naqadar 
ahamiyatga molik ekanligini milliy – nazariy tahlil etish juda muhimdir. Buyuk 
mutafakkirlar qomusiy olimlarimiz Al – Xorazmiy, Abu Nasr Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, 
Abu Ali Ibn Sino va boshqa mutafakkirlarning ilmiy merosi ta’limiy – axloqiy qarashlarida 
komil insonni tarbiyalash konsepsiyasi shakllantirilgan. Har bir taraqqiy etgan, madaniyatli 
xalqning o’z tili, urf – odati, adabiyoti, an’anaviy moddiy va ma’naviy boyliklari bo’ladi. 
O’zbek xalqi ham dunyodagi eng qadimiy xalqlardan biri sifatida mana shunday xazinaga 
ega. Bu bilan haqli ravishda faxrlansak arziydi, shuning uchun qadimiy madaniyatni, urf – 
odatni bilishimiz, saqlashimiz va keyingi avlodlarga ham yetkazishimiz insoniy burchimizdir. 
Donishmand xalqimizda “Insondan ham uning qadri ustun turadi”, - degan hikmatli gap bor. 
Qadru – qimmat esa millatning qadriyatlarida, orzu – umidlarida o’z aksini topadi. Birinchi 
Prezidentimiz I. A. Karimov “Ma’naviyat - insonning, xalqning, jamiyatning, davlatning 
kuch – qudratidir”, deb uqtiradi va yoshlarimizga ota – bobolarining asriy merosi bo’lib 
kelgan milliy qadriyatlarimizni, go’zal urf – odatlarimizni, axloqiy normalarini singdira 
borish zarurligini ko’rsatib beradi. Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev ham o’z nutq va 
49
Каримов И.А Асосий вазифамиз - жамиятимизни ислох эти шва демократлаштириш, мамлакатимизни 
модернизатсия килиш жараёнларини янги босқичга кутаришдан иборат. Ўзбкекистон Республикаси 
Конституцияси қабул қилинганининг 23- йиллиги бағишланган тантанали маросимда нутқ. Миллий
тикланиши газетаси, 2015 йил 6-декабр 48(369)-сон. В.-2 
50
Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. T. O’zbekiston, 2008 y. 4-b. 

---

58 
risolalarida, turli chiqishlarida yangi ijtimoiy munosabatlar asnosida milliy qadriyatlarimizga 
Yangi O’zbekistonni qurish jarayonida yangicha nazariy va amaliy yondashib baho berib 
kelmoqda. Yurtboshimizning fikrlarida milliy qadriyatlar jamiyat rivojida hayot maktabi 
ekanligini uqib olishimiz mumkin. 
Birinchi Prezidentimiz I.Karimovning “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” kitobida 
aytiladiki: “ Yoshlarda ma’naviyatni shakllantirishga bevosita ta’sir qiladigan yana bir 
muhim hayotiy omil – bu ta’lim – tarbiya tizimi bilan chamcharchas bog’liqdir. Albatta, 
ta’lim – tarbiya – ong mahsuli, lekin ayni vaqtda darajasi va uning rivojini ham 
belgilaydigan, ya’ni, xalq ma’naviyatini shakllantiradgan va boyitadigan eng muhim omildir. 
Binobarin, ta’lim – tarbiya tizimini va shu asosda ongni o’zgartirmasdan turib, ma’naviyatni 
rivojlantirib bo’lmaydi. Ta’limni tarbiyadan, tarbiyani esa ta’limdan ajratib bo’lmaydi – bu 
sharqona qarash, sharqona hayot falsafasi hisoblanadi. Bu haqda fikr yuritganda, men 
Abdulla Avloniyning “Tarbiya biz uchun yo hayot – yo mamot, yo najot – yo halokat, yo 
sadoqat – yo falokat masalasidir” degan chuqur ma’noli so’zlarini eslayman. Buyuk 
ma’rifatparvar bobomizning bu so’zlari asrimiz boshida millatimiz uchun qanchalar muhim 
va dolzarb bo’lgan bo’lsa, hozirgi vaqtda ham biz uchun shunchalik, balki undan ham ko’ra 
muhim va dolzarb ahamiyat kasb etadi”
51
. 
Darhaqiqat, istiqlol davrida barpo etilgan, barcha shart – sharoitlarga ega bo’lgan ta’lim 
muassasalari, oliy o’quv yurtlarida tahsil olayotgan, zamonaviy kasb – hunar va ilm – ma’rifat 
sirlarini o’rganayotgan, hozirdanoq ikki – uch tilda bemalol gaplasha oladigan ming – minglab 
yoshlar, katta hayotga kirib kelayotgan, o’z iste’dodi va salohiyatini yorqin namoyon etayotgan 
yosh kadrlarimiz misolida ana shunday orzu – intilishlarimiz bugunning o’zida o’z hosilini 
berayotganining guvohi bo’lmoqdamiz. 
Darhaqiqat, vatanimiz kelajagi har tomonlama barkamol, salohiyatli avlodni tarbiyalashga 
bog’liq. Ana shunday dolzarb vazifani amalga oshirishda o’zbek xalqining milliy 
qadriyatlarini o’rganish va undan barkamol avlodni tarbiyalash uchun foydalanish muhim 
ahamiyat kasb etadi. Biz xalqimizning dunyoda hech kimdan kam bo’lmasligi, 
farzandlarimizning bizdan ko’ra kuchli, bilimli, dono va albatta baxtli bo’lib yashashi uchun 
bor kuch va imkoniyatlarimizni safarbar etayotgan ekanmiz, bu borada ma’naviy tarbiya 
masalasi, hech shubhasiz, beqiyos ahamiyat kasb etadi. Agar biz bu masalada hushyorlik va 
sezgirligimizni, qat’iyat va mas’uliyatimizni yo’qotsak, bu o’ta muhim ishni o’z holiga, o’zi 
bo’larchilikka tashlab qo’yadigan bo’lsak, muqaddas qadriyatlarimizga yo’g’rilgan va 
ulardan oziqlangan ma’naviyatimizdan, tarixiy xotiramizdan, tilimizdan ayrilib, oxir – 
oqibatda o’zimiz intilgan umumbashariy taraqqiyot yo’lidan chetga chiqib qolishimiz 
mumkin. Shu o’rinda aytish joizki, zamonaviy ta’lim tzimida o’zbek tilini yoshlarga puxta 
o’rgatish orqali milliy qadriyatlarimizning mustahkamlanishiga erishishimiz mumkin. 
Xulosa qilib aytganda, asrlar davomida avloddan – avlodga o’tib kelgan milliy qadriyatlar 
milliy g’oyaga ma’naviy zamin negiz bo’lib xizmat qilmoqda. Zero, unga amal qilmagan 
xalq, millat, jamiyat o’zining taraqqiyot yo’lini, o’zligini yo’qotadi.