Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti «davlat va huquq nazariyasi»

neolit inqilobi
deb ataldi. U 
o’zida o’zlashtiruvchi iqtisodiyotdan ishlab chiqaruvchi iqtisodiyotga o’tish davrini ifodalaydi. 
Ishlab chiqaruvchi xo’jalik urug’chilik jamoalari a’zolarining nafaqat eng zarur ehtiyojlarini 
qondirgan, balki ortiqcha mahsulotning paydo bo’lishiga olib kelgan.
Ekologik muhit qulay mintaqalarda (issiq iqlim, tuproqning hosildorligi, suv resurslari) o’troq 
dehqonchilik jamoalari paydo bo’lgan, aholining soni va zichligi o’sib borgan. 
Oila-urug’ guruhlari ajralib chiqqan. Bu davrdagi nikoh va oila munosabtlari oilaning matriarxal 
(yunoncha- “ona urug’i”) shakli ajralib turadi. YA’ni unda ayollar xukmron mavqega ega bo’lgan, 
mulk va nasab ona urug’i bo’yicha o’tgan. Bir necha uylar, chorva-mollari, ishlab chiqarish 
mulkiga aylanib borgan. Jamiyatda inson ongi, qarashlari, mehnat rivoj topgan sari nikohiy 
munosabatlarda ham o’zgarishlar yuzaga keldi. Urug’chilik davrida matriarxatdan patriarxat 
(yunoncha – “ota urug’i”)ga o’tila boshlandi. 
Bu davrga kelib erkaklarda topilgan daromadlarni oilasiga, o’z xotini va undan tug’ilgan 
farzandlarga olib kelish tuyg’usi vujudga keldi. Bu davr sivilizatsiya deb atalib, yakka nikohning 
kelib chiqishiga asos bo’ldi. Monogam (yunoncha “bir nikohlilik”) oilaning birinchi tarixiy shakli 
patriarxal oiladir. Bu oilaning asosida ishlab chiqarish qurollari va boshqa mulklarga egalik otaning 
qo’lida edi. Neolit inqilobi tufayli kelib chiqqan jarayonlar chuqurlashib kengayib borgan.
Metall eritish va metall qurollar tayyorlash ishlab chiqarish vositalarining takomillashish omili 
bo’ldi. Temirdan yasalgan buyumlarning paydo bo’lishi, mehnat unumdorligining o’sishi, ishlov 
beriladigan yer maydonini kengaytirish ishlab chiqarishni takomillashtirish imkonini berdi. Metall 
1
I.A.Karimov Konstitutsiya kuniga bag’ishlangan nutqi. “Huquq pravo» jurnali 1999 yanvar` soni.
 
2
A.Saidov U.Tadjixanov “Davlat va huquq asoslari” T., 1999 yil 10-b.
 

---

16 
asboblar quyish va kulolchilik hamda to’qimachilikning rivojlanishi ijtimoiy mehnatda ikkinchi 
yirik bo’linishga, mehnat taqsimotiga olib keldi. 
Dehqonchilikdan hunarmandchilik ajralib chiqdi. Bu hunarmandchilik ishlab chiqarish 
buyumlarini ozik-ovkat mahsulotlariga almashtirishni keltirib chiqardi. YA’ni