Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti «davlat va huquq nazariyasi»

To’rtinchidan
, xuquqiy normalar ularda bayon etilgan qoidalarning mazmuni va harakteriga 
qarab qat’iy (imperativ) va dispozitiv (tuldiruvchi) xuquq normalarida xuquqiy qoidaning talabi 

---

65 
qat’iy tarzda ifodalanadi. Masalan; O’zxFKning 23-moddasida «Fuqarolarning xuquq layokati yoki 
muomila layokatidag to’la yoki qisman voz kechish va xuquq layokati yoki muomila layokatini 
cheklashga qaratilgan boshqa bitimlar o’z-o’zidan xakikiy jmasdir», deb kursatilgan. Dispozitiv ( 
tuldiruvchi) xuquq normalarida taraflar kelishb o’z xuquq va burchlarini xal qiladi. Masalan, O’zR 
Fkning 547-moddasida, agar qonun xujjatlari yoki shartnomada boshqacha tartibda nazarda 
to’tilmagan bo’lmasa , ijaraga beruvchi jaraga topshirilgan mol-mulkni o’z xisobidan karital 
ta'mirlashi shart deyilgan. 
Beshinchidan,
xuquq normlari xaqiqat qilish vaqtiga qarab doimiy va vaqtinchalik normalarga 
bo’linadi. Doimiy xuquq normalari deganda, harakatda bo’lgan barcha xuquq normalari vakolatli 
davlat organi rasman bekor qilingunga qadar amalda bo’lgan xuquq normalariga aytiladi.
Vaqtinchalik xuquq normalari urush vaqtida, tabiiy ofatlar yoki maxsus masalalar bo’yicha qabul 
qilingan normalardir. 
Oltinchidan
, xuquq normalari harakat etish joyiga qarab O’zbekiston Respublikasi va maxalliy 
joylar xududida amal qiluvchi xuquqiy normalarga bo’linadi. 
ye
ttinchidan,
xuquq normalari ijtimoiy munosabatlarni mustaxkamlashga qarab, regulyativ 
(tartibga soluvchi) va iztimoiy munosabatlarni qo’riqlovchi normalarga bo’linadi. Regulyativ 
normalarga ijtimoiy munosabat ishtirokchilariga xuquq va burch beruvchi xuquq normalari kiradi.
Ijtimoiy munosabatlarni qo’riqlovchi normalarga xuquqiy javobgarlik va subektiv xuquqlarni 
ximoya qiluvchi xuquq normalari kiradi. Bunga O’zbekiston Respublikasi jinoyat xuquq
normalari kiradi.