|
Burdon korrektur sinovi
Shaxs diqqatining xususiyatlarini, uning ko’chishini o’rganish uchun B.Burdonning korrektur sinovi metodikasidan foydalanish mumkin. Bu metodika diqqatning tebranishi, ko’rish analizatori uzoq vaqt ishlaganda bir xil ko’ruv qo’zg’atuvchilarga nisbatan sinaluvchinyang charchashini aniqlashiga imkon beradi. Buning uchun P.A.Rudik tomonidan o’zgartirilgan Burdon testi, maxsus qog’ozda ko’rsatiladi. Qog’ozda harflar tasodifiy ravishda yozilgan bo’lib, sinaluvchi ularning ikkitasi yo to’rttasini o’chirishi kerak. Bunda eksperimentator har 30 yoki 60 soniyada sinaluvchi qalami turgan joyini belgilab qo’yadi, shu bilan birga barcha topshiriqni bajarish uchun umumiy vaqt ham hisobga olinadi.
Tajribani individual va guruh bilan o’tkazish mumkin. Tajribani boshlashdan oldin sinaluvchilarga quyidagicha ko’rsatma beriladi:
Oldilaringizda harflar yozilgan qog’oz turibdi. Sizlar bu harflarni diqqat bilan ko’zdan kechirib, ularning ichidan AMKZ harflarini topib, vertikal chiziqlar bilan o’chirib chiqasiz. «Boshlang» deyilgandan so’ng ishga kirishasiz va «to’xtang» deganda ishni tugatasiz. Shundan so’ng bir daqiqa davomida sinaluvchilar mashq qildirilib o’rgatiladi, mashqlardan so’ng sinaluvchi asosiy vazifani bajarishga kirishadi. Tajriba besh daqiqa davom etadi.
Tadqiqot natijalarini qayta ishlash maxsus qog’oz orqali amalga oshiriladi. Unda o’chiriladigan harflar soni o’ng tomondan va har bir qatorga o’tganda bu o’chiriladigan sonlar beriladi. Kalit (blank)ni sinaluvchi qog’ozi ustiga qo’yib tadqiqotchi miqdoriy tahlilni osongina olib borishi mumkin.
Korrektur sinovni bajarish natijalari (diqqatning to’planganligi, topshiriqni bajarish tezligi, diqqatning ko’chishi)ni miqdoriy aniqlash mumkin. Diqqatning to’planganlik darajasini (K) ni quyidagi formula yordamida hisoblash mumkin.
Bu yerda n1- to’g’ri o’chirilgan harflar yigindisi;
n2- o’chirilmay qolgan harflar yigindisi;
n3- noto’g’ri o’chirilgan harflar yig’indisi;
n - o’chirilgan harflar (AMKZ)larning umumiy yig’indisi.
Psixotexnikada diqqatning to’planishi (K)ni sifatiy baholashda quyidagi tizim qabul qilingan: 81-100 % - juda yaxshi; 61–80 % - yaxshi; 41-60 % - o’rta; 21-40 % - yomon; 0 – 20 % - juda yomon.
Topshiriqni bajarish tezligi ko’rsatkich (A) quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Bu yerda S - sinaluvchining korrektur jadvaldan ishlagan qismi; t - bajarish vaqti.
Diqqatning ko’chishini o’rganish uchun sinaluvchi korrektur jadvaldan toq va juft qatorlardagi har xil harflar to’plamini o’chirish taklif etiladi. Diqqatning ko’chish darajasini (S) quyidagi formula bilan hisoblanadi:
Bu yerda S0 — xato ishlangan qatorlar soni;
S - sinaluvchi jadvalda ishlangan qatorlarning umumiy soni.
Xuddi shuningdek, diqqatning boshqa xususiyatlari diqqatning ko’chishi, diqqatning taqsimlanishi va hajmini aniqlash uchun turli metodikalardan foydalanish mumkin.
Xotira - insonning bilish jarayonlaridan biridir. Alohida psixik jarayon bo’lish bilan bir qatorda xotira boshqa barcha psixik jarayonlar uchun ham zarur hisoblanadi. Xotira inson hayotida juda katta o’rinni egallaydi. Chunki xotirasiz inson hech qanday o’tmish tajribaga ega bo’la olmaydi, bilimlarni o’zlashtira olmaydi.
Xotirada bir necha jarayonlar farqlanadi. Bular - esda olib qolish, esda saqlash; qayta esga tushirish va unutish. Bu jarayonlar bir-biri bilan uzviy bog’langan bo’lib, esda saqlash qanday qilib esda olib qolinganligiga; tez va puxta esga tushirish qanchalik xotirada mustahkam saqlanishga bog’liq bo’ladi.
Insonning o’z oldiga qo’yadigan maqsadiga qarab, ixtiyoriy va ixtiyorsiz xotira farqlanadi. Esda saqlash muddatiga ko’ra xotiraning uzoq muddatli, qisqa muddatli va operativ xotira turlari mavjud. Bulardan tashqari, yana harakat xotirasi, so’z-mantiqli xotira, obrazli xotira va emosional xotira turlarini ajratib ko’rsatish mumkin.
Xotira tomonlari, uning o’ziga xos xususiyatlarini aniqlash uchun bir qancha metodikalar ishlab chiqilgan. Shulardan ba’zilari bilan tanishib chiqamiz.
Meyli testi yordamida ko’rish va eshitish xotirasini o’rganish.
R. Meyli testi 1963 yilda ishlab chiqilgan bo’lib, ko’rish va eshitish xotirasini o’rganishda foydalaniladi. Tadqiqot ikki bosqichda o’tkaziladi:
Birinchi bosqichda rasmda tasvirlangan predmetlarni xotirada olib qolish va ko’rish xotirasi o’rganiladi.
Ikkinchi bosqichda tadqiqotchi o’qib bergan so’zlarni - predmetlarning nomlarini eshitib esda olib qolish qobiliyati o’rganiladi. Bu tadqiqot bosqichlari bir vaqtda o’tkazilmaydi. Shu sababli xotiraning o’rganilayotgan xususiyatlarini yaxshilab tahlil qilish uchun imkon yaratiladi.
Tajribani o’tkazish uchun turli predmetlar tasvirlangan 60 ta rasm ikki seriyada va 60 ta so’zlar to’plami - 2 qatorda zarur bo’ladi. Ko’rish xotirasi o’rganilayotganda quyidagi ko’rsatma beriladi: «Hozir men sizga turli predmetlar tasvirlangan rasmlarni ko’rsataman, siz ularning nomini istalgan tartibda aytasizlar».
Rasmlarning har biri 2 soniya davomida ko’rsatiladi. 10 soniyalik tanaffusdan so’ng sinaluvchi predmetlarni aytadi. Eksperimentator to’g’ri aytilgan predmetlarni ham, rasmda mavjud bo’lmagan predmetlarning nomini ham yozib boradi.
Rasmlarning 2-seriyasi boshqa kuni, so’zlar qatori bo’yicha tajribalar ham boshqa vaqtda o’tkaziladi.
Eshitish xotirasini o’rganish bo’yicha tadqiqotlar ham shu tarzda o’tkaziladi. Sinaluvchiga quyidagicha ko’rsatma beriladi: «Hozir sizga so’zlar qatorini o’qib beraman, siz eshitib bo’lgach, ularni istalgan tartibda aytib berasiz».
Tadqiqotchi tadqiqot qaroriga sinaluvchi aytgan barcha so’zlarni, takror aytilgan hamda mavjud bo’lmagan so’zlarni yozib boradi. Olingan natijalar foizlarda miqdoriy o’lchash orqali tahlil qilinishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
