Navoiy davlat pedagogika instituti pedagogika va psixologiya kafedrasi psixodiagnostika va eksperimental psixologiya

Faktorli eksperimentlar natijalarini tahlili
Psixodiagnostik usullar yordamida sifatiy va miqdoriy axborotni qayd qilishimiz yoki diagnostik ma’lumotlarni boshqa axborotlar bilan uyG‘un xolda ularning psixologik mazmun va mohiyatini tushuntirish maqsadida interpretatsiya qilishimiz zarur bo’ladi. «Bu diagnostik ma’lumot nimani anglatadi?»- degan savolga javob bergachgina, biz kishini tadqiq etishdan avval o’z oldimizga qo’ygan diagnostik masalaga mos Shaxs xususidagi relyativ* ma’lumotlarni olish imkoniga ega bo‘lamiz.
I nterpretatsiya - bu yashirin psixik jarayonlar, Shaxs xolati va alohida belgilari, psixik buzilishlarning patogenezi** yoki etiologiyasi***, taraqqiyotdagi o’zgarishlar shartlari haqidagi analizatorlar orqali idrok qilinadigan diagnostik ma’lumotlar (indikatorlar) asosida bizlar xulosa qilishimiz mumkin bo’lgan kompleks (yaxlit) bilish jarayonidir.
Interpretatsiya nafaqat tor ma’nodagi faraz verifikatsiyasi bo’lgan induktiv yoki deduktiv hukm chiqarish, balki xulq-atvor testi namunasidan olingan ma’lumotni kelajakda namoyon bo’ladigan Shunday xulq-atvorga ekstrapolyasiya qilinishi hamdir. Ba’zan ish xulq-atvor namunasi haqida olingan ma’lumotlarni xulqning boshqa ko‘rinishlariga ko‘chirish («transponirovanie»)ga taalluqli bo‘lishi mumkin (masalan, chizilgan rasmdagi mayda elementlarga qarab ushbu rasm muallifini tortinchoqligi, muloqotga kirishishi qiyinligi to‘G‘risida xulosa chiqarishimiz). Gohida «generalizatsiya» xususida fikr yuritamiz, ya’ni munchoqlarni ipga tizish testi samarasiga ko‘ra butun faoliyatidagi epchilligi haqida hukm chiqaramiz.
Agar biz diagnostik axborot xulq-atvor andozasi, yoki boshqacha qilib aytganda, metodning stimullariga sinaluvchining verbal va noverbal javoblari yig‘indisi ekanini anglasak faraz verifikatsiyasi, ekstrapolyasiya, transponirovaniya va generalizatsiya kabi tafakkuriy operatsiyalarni tushunishimiz osonroq bo‘lar edi.
*Relyativ - nisbiy
*Patogenez - psixik buzilishning rivojlanishi
*Etiologiya - kasallikning kelib chiqishi
*Verifikatsiya – tahmin qilish
*Ekstrapolyasiya – bu erda bo‘lajak xulq-atvorga ko‘chirish
*Generalizatsiya - umumlashtirish

Shuni e’tirof etishimiz kerakki, interpretatsiya bu psixologik tadqiqotning barcha tayyor bo‘limlarining yakuniy izohigina emas, balki tadqiqot dasturini o‘zgartirish va yo‘nalishini aniqlash imkonini beradigan, tadqiqot davomida olib boriladigan eksperimental-klinik hamda alohida subtestlarning simultan tavsifi hamdir. Ushbu ma’noda interpretatsiyaga ham diagnostik vazifa (tadqiqot maqsadi), ham qo‘llanilgan metodlar relevantligi ta’sir o‘tkazadi. Ushbu omillarning o‘zaro ta’sirini quyidagi blok-sxemada ko‘rsa bo‘ladi:

Xulqning boshqarilishi

Психолог
шахси
o‘lchamlarni

Tatqiqiy sohaga oid xulq atvor

Kelajakdagi yoki o`tmishdagi xulq-atvor
qayd qilish transponirovanie

Xulq -атвор
намунаси
сифати-даги диагностик
маълумот


Тест-стимул
сифатида
genera-
lizatsiya

Тиббий
текширув

ekstrapolyasiya

interpolyasiya

D
Ички, яширин жараёнлар,
холатлар,
хоссалар.
iagnostik masalani

Психик бузилишлар
(патогенез)
aniqlash