Navoiy davlat pedagogika instituti pedagogika va psixologiya kafedrasi psixodiagnostika va eksperimental psixologiya

1. Ikki guruhning solishtirilishi. Bu rejani faqat shartli ravishda korrelyatsion tadqiqotga kiritish mumkin. U ma`lum psixologik xususiyat yoki holatning namoyon bo’lishiga qarab ikki tabiiy yoki randolizatsiyalangan guruhlar orasidagi o’xshashlik yoki farqlarni aniqlash uchun qo’llanadi. Tassavur qiling, siz erkak va ayollar ekstrovertlik darajasiga ko’ra farqlanadimi yo’qmi shuni tekshirib ko’rmoqchisiz. Buning uchun siz ikki reprezentativ tanlanmani ekstroversiya va introversiyaga ta`sir etuvchi faktorlarni hisobga olgan holda tashkil qilishingiz kerak, keyin esa EPQ testi yordamida reprezentativlik darajasini aniqlaysiz. Ikki guruhning o’rtacha qiymatlari StYudentning t-kriteriysi yordamida solishtiriladi. Zarur bo’lsa, natijalar dispersiyasi F kriteriy bo’yicha qiyoslanadi.
Ikki guruhning qiyoslanishi, korrelyatsion tadqiqot uchun xos bo’lgan, bir necha artefaktlarni o’z ichiga oladi. Birinchidan, guruhlarni rondonizatsiyasi muammosi (ular belgilangan mezon bo’yicha aniq bo’linishlari kerak) paydo bo’ladi. Ikkinchidan, real o’lchashlar bir vaqtda emas balki turli vaqtlarda sodir bo’ladi: R΄ 0, - R΄΄ - 0. Uchinchidan, guruh ichidagi so’rov bir vaqtda olib borilsa yaxshi. Agar turli sinaluvchilar turli vaqtlarda so’rov qilinsa, unda o’zgaruvchilarga vaqtning ta`sirini ko’rishimiz mumkin. Jinsni maxsus xatti- harakatlarsiz (shu jumladan xirurgik yo’l bilan ham) o’zgartirib bo’lmaydi, lekin osongina boshqa guruh yoki sinfga ko’chish mumkin. Agar tadqiqotchi ikki o’quv guruhini o’qishdagi yutuqlariga ko’ra tatqiq qilishni rejalashtirsa, unda guruhlarni tadqiqot jarayonida aralashib ketmasligiga alohida ahamiyat berishi lozim bo’ladi. Boshqa guruhlardagi turli vaqtlardagi o’lchashlar muammosini ikkita nazorat guruhini kiritib hal qilish mumkin, lekin u holda ularni boshqa vaqtda so’rov qilishga to’g`ri keladi. Ilk guruhlarni yarmidan bo’lib, so’rovni quyidagi reja asosida o’tkazgan qulayroq:
R – 0, -
R΄΄ - O,
R΄ 0, -
R΄΄ - O,
Tartiblilik effektini ikki faktorli 2x2 analiz yordamida aniqlash mumkin. Tabiiy (randomizatsiyalanmagan) guruhlarni qiyoslash ham huddi shu reja bo’yicha ketadi.