Navoiy davlat pedagogika instituti jismoniy tarbiya fakulteti tibbiy bilim asoslari kafedrasi

Bo’lim1.01.Kurs bo’yicha tinglovchilarning o’zlashtirishlarini

Bo’lim1.02.baholash mezonlari

Muddati	Nazorat shakllari	Reyting ballari
Ma`ruza va amaliy mashғulot darsida	Joriy nazorat	35
Shundan:	Ma`ruzada
	Amaliyotda
4 va 9-haftada	Oraliq nazorat	35
Kurs oxirida	Yakuniy nazorat	30 ball
	Jami	100 ball

86 % - 100 %  86-100 ball - «A`lo»
70 % - 85 %  70-85 ball - «Yaxshi»
55 % - 69 %  55-69 ball - «Qoniqarli»
0 % - 54 %  0 – 54 ball - «Qoniqarsiz»
Hayot faoliyati xavfsizligi fani bo’yicha baholashda bilish, tushunish, tadbiq qilish, tahlil qilish, sintez qilish va baholay olish mezonlariga asoslaniladi.
Har bir amaliy mashғulotda 2 ballgacha olishlari mumkin bo’lib, unda quyidagi mezonlar asosida baholaniladi.

Asosiy tushunchalarni biladilar	Mavzu bo’yicha asosiy model va usullarni tushunadilar	Usullarni qo’llay oladilar	Natijalarni tahlil qila oladilar
20%	20%	30%	30%

1.1.2-ilova

Mavzuni jonlantirish uchun savollar. H.F.X. fanining qanday ahamiyati bor? Mehnatni muhofaza qilish bo’yicha qanday qonunlarni bilasiz?. Mehnat muhofazsi nazorat qiluvchi tashkilotlarning asosiy vazifasi nimalardan iborat ? Jarohat turlarini sanab bering. Qanaqa kasb kasallkilarini bilasiz? Xavfsizlik toksomaniyasi nima? O’zbekiston Respublikasida insonning hayotiy faoliyati xavfsizligini qaysi hujjatlar ta’minlaydi? O’zbekiston Vazirlar kengashining standartlar bo’yicha Davlat qo’mitasi standartlarini necha yil muddatga belgilaydi.? Uning mohiyatini tushuntirib bering.

Blits so’rov:
1. HFXni boshqarish deganda nima tushuniladi?
2. Boshqarishda tizimiy yondashishni tushuntiring.
3. Hayotiy sikl bosqichi nimalardan iborat?.
4. HFXni boshqarish vositalarini ayting.
5. Faoliyat dekompozitsiyasini tushuntiring.
6. Ergonomika qanday fan?
7. «Inson-mashina -muhit» tizimining nechta muvofiqlik holati mavjud?
8. Insonning eshitish a’zolari qanchagacha tovush chastotalarini qabul qiladi ?
9. Operatorning funksional holati necha fazaga bo’linadi?
10. Mobilizatsiya fazasi insonning qanday holati tushuniladi?
Mavzuning qisqacha bayoni:
Hayot faoliyati xavfszligi (HFX) fanining diqqat markaziga qo’yilgam maqsad bu insonning jamiyat taraqqiyotidagi rolidir.HFX –bu har qanday sharoitdagi inson faoliyatidir.Insonning barcha faol harakati (mehnat jarayonida,dam olishda ) uning faoliyatini tashkil etadi.HFX fani o’z tarkibiga inson faoliyatining atrof-muhit bilan aloqasi,mehnat faoliyatidagi xavfsizligi va favqulodda vaziyatlar xavfsizligi bo’limlarini qamrab olgan.HFX fani prinsiplar va usullar asosida:baxtsiz hodia,qurbonlar,va ularning natijasida kelib chiqadiganzararlarni kamaytirish masalalarini keng miqiyosda qo’yadigan va hal qiladigan fandir.HFX kursi bulg’usi yetishib kelayotgan kadelarni mehnatini muhofaza qilish ularning mehnat faoliyatlarini to’g’ri tashkil qilishiga hamda ularning hayotiy faoliyatiga qiziqtirishdan iboratdir.Buning ilmiy jihatdan tahlili quyidagilardan iborat:
1.Ishlab chiqarishda shikastlanish holatlarini tahlil qilish.
2.Ishlab chiqarishda sodir bo’ladigan kasalliklarni kasalliklar tasnifi bo’yicha to’g’ri baholash va ularni ishga yaroqli yoki nogironlik darajalarini baholashda ishtirok etish.
3.Ishlab chiqarishda sodir bo’ladigan yong’in sabablari va holatlarini baholash va to’g’ri tahlil qilish.
4.Ish jarayonida ishlab chiqarishda sodir bo’ladigan portlash va baxtsiz hodisalarni to’g’ri tahlil qilishiga imkoniyat yaratishdan iboratdir.
HFXni boshqarish funksiyalari ma’lum bir bosqichda amalgam oshiriladi.Ushbu funksiyalarga quyidagilar kiradi:
1.Ob’ektning holatini tahlil qilish va baholash;
Maqsadga erishish va boshqarish vazifalarini amalgam oshirish bo’yicha tadbirlar ishlab ciqish va rejalashtirish;
2.Boshqariluvchi va boshqaruvchi sistemalarini aniqlash,tashkil etish;
3.Tadbirning samaradorligini aniqlash;
4.Stimullashtirish
HFXni ta’minlashda ilmiy dunyo qarash,fiziologik,psixologik,sotsial,tarbiyaviy,ergonomic,tibbiy,texnik,tashkiliy-operativ,huquqiy va iqtisodiy aspektlar hisobga olinishi zarur.Buning uchun HFXniboshqarishning qator vositalaridan foydalaniladi.Ularga xavsiz faoliyat ko’rsatish:xulq –atvorini,madaniyatini shakllantirish,kasbiy o’qitish,boshqarish sub’ektlariga psixologik ta’sir etish,kollektiv himoyaning texnik va tashkiliy vositalaridan foydalanish,shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish,imtiyozlar va kompensatsiyalar sistemasini tashkil etishdan iboratdir.
HFX insonni xavfdan himoyalashga qaratilgan bo’lsada,ko’pchilik hollarda insonni o’zi potensial xavfni,to’g’diruvch,tashuvchi hisoblanadi.masalan,inson o’z hayoti davomida turli xil zararli va zararli moddalarni ishlab chiqaradi oqibatda o’zining noto’g’ri harakati tufayli ko’pgina baxtsiz hodisalarni kelib chiqishiga sabab bo’ladi. Natijada insonni ish qobilyati pasayadi umumiy va kasb kasalliklari ko’payadi,avariyalar sodir bo’ladi,ishlab chiqarish jarohatlari yuzaga keladi.
O’zbekistonda mehnat muhofazasi-bu tegishli qonun va boshqa me’yoriy hujjatlar asosida amal qiluvchi,insonningmehnat jarayonidagi xavfsizligi,sihat –salomatligi va ish qobilyati saqlanishini ta’minlashga qaratilgan ijtimoiy,iqtisodiy,tashkiliy,texnikaviy,sanitariya-gigiyena va davolash,kasalliklarni oldini olish tadbirlari hamda vositalari tizimidan iborat.
Mehnatni muhofaza qilish bo’yicha belgilangan barcha tadbirlar O’zbekiston Respublikasi Konstiititsiyasi(8 dekabr-1992 yil).
O’zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi(21 dekabr 1995 yil).
Mehnatni muhofaza qilish to’g’risidagi qonun(6 may 1993 yil) Davlat standartlari ,nizomlari va normative hujjatlar xavfsizlik texnikasi bo’yicha qoidalar asosida olb boriladi.
Konstitutsiyada ko’rsatilganidek «Davlat xalq irodasini ifoda etib uning manfaatlariga xizmat qiladi.Davlat organlari va mansabdor shaxslar jamiyat va fuqoralar oldida ma’suldirlar ».(2-modda);Yashash huquqi har bir insonning uzviy huquqidir (24 modda) «Har bir shaxs mehnat qilish,erkin kasb tanlash,qulay mehnat sharoitlarida ishlash va qonunda ko’rsatilgan tartibda ishsizlikdan himoyalanish huquqiga ega »(37 modda)
Mavzu№2Odamzodni atrof muhit bilan o’zaro-ta’siri.ma’ruzasini texnologiyasi.

Tayanch tushuncha va iboralar
Pedagogik vazifalar:	O’quv faoliyati natijalari:
.Ishlab chiqarish muhitining ob-havo sharoiti bilan talabalarga tushuncha berish .	Ishlab chiqarish muhitining ob-havo sharoitlaribilan tanishadilar va tushunchaga ega bo’ladilar.
Ob-havoning inson salomatligiga va mehnat qobilyatiga ta’siri haqida ma’lumot berish	Ob-havoning inson salomatligiga va mehnat qobilyatiga ta’siri haqida ma’lumotga ega bo’ladilar.
Ishlab chiqarish binolari va ish joylarining mikroiqlimi haqida talabalarga tushuncha berish va mavzu yuzasidan ko’nikma hosil qilish.	Ishlab chiqarish binolari va ish joylarining mikroiqlimi haqida tushunchaga ega bo’ladilar
Isitish sistemalarining turlari va ularga quyilgan talablar haqida ma’lumotlar berish	Isitish sistemalarining turlari va ularga quyilgan talablar haqida ma’lumotlar oladilar.
.Sanoatda titrashdan va shovqindan saqlanish chora tadbirlarini o’rgatish.	.Sanoatda titrashdan va shovqindan saqlanish chora tadbirlarini o’rganadilar.
O’qitish vositalari	ma`ruza matni, komp’yuter slaydlari, doska
O’qitish usullari	ma`ruza, namoyish, blits-so’rov, klaster, pinbord texnikasi
O’qitish shakllari	frontal, kollektiv ish
O’qitish sharoiti	Texnik vositalar (komp’yuter, mul’-timedia proektor) bilan ta`min-langan, guruhlarda ishlash usulini qo’llash mumkin bo’lgan auditoriya.
Monitoring va baholash	Suhbat, kuzatish, savol-javob

4