Navoiy davlat konchilik instituti nukus filiali materialshunoslik

Vikkers usuli yordamida metall va qotishmalarni qattiqlikka sinash.
Qattiqlikni aniqlashning bu usulida qattiqligi aniqlanishi kerak bo’lgan namuna yoki detalga botiriladigan jism sifatida uchidagi (qarama-qarshi yoqlari orasidagi) burchak 136° ga teng bo’lgan muntazam to’rt yoqli olmos piramida ishlatiladi. Bunday piramidaning chizmasi 4.6 rasm, a da ko’rsatilgan.
Vikkers bo’yicha qattiqlik NV bilan belgilanadi va N/m² yoki MN/m² bilan o’lchanadi. Metall yoki qotishmaning Vikkers bo’yicha qattiqligini topish uchun shu metall yoki qotishmadan tayyorlangan namunaga (detalga) olmos piramida botirishda ta'sir ettirilgan nagruzka (P) namunada (detalda) piramida qoldirgan izning yuzi (F) ga (1.6 rasm, b) bo’linadi:
(1.1.)
Izning yuzi

bo’lganligidan
(1.2.)
bo’ladi, bu yerda d - izning diagonali.
Sinashdan oldin, namuna yoki detalning sinalishi kerak bo’lgan joyi tozalanadi va egovlanib, birorta ham iz qolmaguncha jilvirlanadi (silliqlanadi). Ana shu tarzda tayyorlangan namunaga botiriladigan olmos piramidaning uchidagi burchak katta bo’lganligi uchun, piramidaning namunada qoldirgan izi sayoz bo’lishiga qaramay, izning diagonali yetarli darajada katta bo’ladi. Bu esa Vikkers usulining aniqligini oshiradi. Shu sababli bu usul metall va qotishmalarning yupqa qatlamlari, masalan, uglerodsizlangan yuza, toblangan, ximiyaviy-termik ishlangan, mexanikaviy usulda puxtalangan qatlamlari, shuningdek, qalinligi 0,3 mm gacha bo’lgan yupqa listlar qattiqligini aniqlash uchun ayniqsa yaroqlidir.
Bu usulda qattiqlikni aniqlash uchun ishlatiladigan pribor Vikkers priboridir. Vikkers priborining sxemasi 1.5 va 1.6 rasmlarda tasvirlangan. Bu priborda namuna yoki detalning qattiqligi quyidagicha aniqlanadi.

1.5 rasm. Vikkers usuli yordamida aniqlash

1.6 rasm. a namunaga botiriladigan olmos piramida;
b piramidaning namunada qoldirgan izi.
Sinaladigan namuna yoki detal stol 1 ga o’rnatiladida, chambarak 2 aylantirilib, olmos piramida 3 ga tegiziladi. Shundan keyin dasta 4 burilsa, yuklanish 5 richaglar sistemasi orqali olmos piramidani sinalayotgan namunaga (detalga) botiradi. Sinov tugagach, pedal 6 oyoq bilan bosilsa, olmos piramidadan yuklanish olinadi.
Namunada (detalda) olmos piramida qoldirgan izning diagonali asbobning bir qismi bo’lgan mikroskop 7 yordamida o’lchanadi.
Vikkers asbobida 5, 10, 20, 30, 50, 100 va 150 kilogrammlik nagruzkalardan foydalaniladi.
Qattiqlik Brinel bo’yicha 350 400 kG/mm² gacha bo’lganda HB bilan HV qiymatlari bir-biridan uncha farq qilmaydi, qattiqlik Brinel bo’yicha 400 kG/mm² dan yuqorida esa HV ning qiymati HV ning qiymatidan katta bo’ladi.