Navoiy davlat konchilik instituti «konchilik ishi» kafedrasi «konchilik ishi asoslari»

Echilishi.
Laxim uzunligi 100 m, yoruglikda kundalang kesishuv maydoni S_sv=10.33 m², bir vaktda portlatiladigan PM 20.75 kg. Laximning namlik koeffitsienti , shamollatishni xaydaydigan usul. 90% namlikda xarorat 20 ⁰.
Xaydaydigan usulda shamollatish Xavfsizlik koidalari buyicha 30 minutdan oshmasligi kerak, bunda shamollatish muddati , jinslar buyicha gazsimon PM .
Mu turidagi rezinali truboprovod uzunligidan xavo sikib chikarish koeffitsienti L=80 mni tashkil etadi, jadval buyicha ρ=1.16 .
Formula buyicha bir vaktda portlatiladigan PMning xavodagi xajmini aniklaymiz:

Q_z=2.25*(S_sv/t)*((k₁*A*b*L²)/(S_sv*p²))^(1/3)=2.25*(10.33/(30*60))*((0.6* 20.75*40*124²)/(10.33*1.16²))^(1/3)=1.06 m³/sekund

Laxim buyicha xavo xarakatning minimal tezligini tekshiramiz:

v=Q_z/S_sv=1.68/10.33=0.102<0.25 m/s

(0,008%) kontsentratsiyada zaxarli gazlar suyulishining maksmal uzunligi:

L_max=12.5*(k_t*A*b/S_sv)=12.5*0.3*20.75*40/10.33=301.3 m

kaerda – turbulentlik diffuziyasi koeffitsienti, agar shart saklansa, unda keyinchalik xisoda L dan foydalanamiz.
Laximdagi ishchilar sonini kabul kilamiz n_l = 3 kishi. Unda xavo xajmi laximlarni shamollatish uchun zaboyda odamla buyicha:

Issiklik faktorii buyicha shamollatish uchun xavo xajmi :

_{Qz=20*vn.min*Ssv=20*0.25*10.33=51.65m3/min=0.86m3/s}

kaerda – Issiklik faktorii buyicha xavo xarakatining minimal tezligi (PB asosan).

CHang faktori buyicha :

_{Qz=60*vmin*Ssv=60*0.3*10.33=185.94m3/min=3.099 m3/sek.}

kaerda – chang faktori buyicha laximda xavo xarakatining minimal tezligi.

Xavo xarakatining minimal tezligi buyicha shamolatish uchun xavo xajmi:
Q_z=60*v_min*S_sv=60*0.25*10.33=2.58 m³/sek.
kaerda – zaboy bushligida xavo xarakati minimal tezligi (XK asosan).
Keyingi xisoblarda Q_z=2.58 m³/sek deb kabul kilamiz, laxim buyicha xavo xarakati minimal tezligi ‘ir vaktda portlatiladigan PM buyicha xavo xajmiga XK buyicha tugri kelmaydi.

Endi ventilyatorga zarur uzatishni aniklaymiz:

Q_B=p*Q_z=1.16*2.58=2.99 m³/sek.

aerodinamik ishkalanish koeffitsienti uchun ni kabul kilamiz. SHunda truboprovod karshiligi bilan chakirilgan bosim:

R=6.5*α*L/d⁵_Tr=6.5*0.00045*124/0.5⁵=11.6 kμ

ga teng
bu yerda – ventilyatsion truboprovod diametri.
Formula buyicha ventilyatorning statistik bosimini topamiz:

h_ct=p*R*Q²_B=1.16*11.6*2.99²=120.4 Pa

ventilyatorning dinamik bosimi:

h_din=v²*v_B/2g=(Q_B/S_tr)²*γ_B/(2*g)=(2.99/3.14*0.5²)²*1.2/(2*9.81)=0.89 Pa

ventilyatorning tulik bosimini aniklaymiz

h=h_st+h_din=240.7+0.89=121.29 Pa

Ishchi ventilyatorlar grafigi buyicha ventilyatorlar tanlaymiz:

Q_B=2.99m³/s va h=120.29 Pa.

Q_B=1,67÷4,67m³/s gacha ega va h=60÷240Pa oraliqdagi bosimni ta`minlaydigan VM-5M - ventilyatorini kabul kilamiz.

Xulosa
Foydali qazilmalarni er osti kazib olish usuli shaxta yoki skvajinali texnologiyalar yordamida amalga oshiriladi. SHaxta texnologiyasini qo`llagan holda er osti usulida qazib olish orqali rudaga yo`l ochiladi. Tuproq chiqarish jarayonlari va kon massasini er yuzasiga uzatish er osti kon laximlaridan, tog` jinslari massivi bilan o`ralgan ko`ndalang kesishuvlar bilan amalga oshiriladi.
Skvajinali texnologiyani kullagan xolda er osti kazib olish usuli armirlangan truba skvajinalari, burgulangan yuza, foydali kazilmalar maxsus fizikaviy-kimyoviy usullar yordamida amalga oshiriladi.
Kazib olishning ochik va er osti usuli kulay sharoitlarda kullaniladi.
Xozirgi vaktda barcha foydali kazilmalardan 2/3dan ortigi ochik usul bilan kazib olinayapti.
Bu usul arzon, kuvvatli va ishlab chikaradigan kurilmalarni kullashga imkon beradi. Birok bunda uzok un yilliklarda xujalik oborotidan yirik kishlok xujaligi va urmon maydonlari chikarib tashlandi.
Bundan tashkari, olib tashlanadigan, joylashtirladigan tog jinslari kazib olinadigan foydali kazilmalar xajmidan bir necha bor oshadi.
Bir vaktni ichida kazib olinadigan ochik va er osti usullarining ayrim xollarida kombinatsiyalangan usuldan foydalaniladi
Barcha foydali kazilmalar kazib olishning umumiy xajmidan er osti kazib olish usuli solishtirma ogirligi 1/3ga yakinlashadi.
Xozirgi vaktda er osti kazib olish usuli bilan 58% ko`mir, 20% yakin temir rudasi, 45%gacha mis, 68% rux, 70-73% kalay va kurgoshin, 100% yak vol’fram, 35-40% ga marganets rudalari, 20-30% fosfat maxsuloti, 100% yakin kaliy tuzlari kazib olinadi.
Foydali kazilmalarni er osti usulida kazib olish tannarxi, ochik usuldan kura baland. SHuning uchun er osti kazib olish usuli, ochik kazib olish usuli mumkin bulmagan joylarda kullaniladi.
.

Ilova 1