Navoiy davlat konchilik instituti «konchilik ishi» kafedrasi «konchilik ishi asoslari»

R=n*r_e+2*L_M*r_m+r_c+r_c*∑L_c=25*2.2+2*150*0.025=62.5 om

Demak quyidagi tarmoq uchun portlatish mashinkasi yaroqli.

Olingan ma`lumotlar burgulash va portlatish ishlari pasportiga kiritiladi.
BVR pasporti yordamida shpurli zaryadlar metodi bilan kerakli chukurlikda tog jinslari kulatiladi.
BVR burchakli va slantseviy shaxtalarda xavfsizlik koidalariga rioya kilgan xolda olib boriladi.
Ishlab chikarish uchun uchastka boshligi urnatilgan shaklda BVR pasportini tuzadi, zarur talablarni tekshiradi va kurilish boshkarmasi bosh injeneriga tasdiklatadi.
Stvolni bor chuqurlikka o`tishi uchun 2-3ta pasport tasdiqlanadi.
BPI pasporti nomeri ko`rsatilgan 3 proektsiyali shpurlar joylashgan sxemadan tuzilgan. Zaryad konstruktsiyasi sxemasi, shpur qiyaliklari, uzunligi va burchaklari haqidagi jadval sxemasi, jinslar mustahkamligi, lahimlar kesishuvining texnik-iqtisodiy ko`rsatkichlari, burg`ulash mashinalari nomlanishi va soni, PM turi va chiqimi.
BVR pasporti ishlanmasi quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi. (1-ilova) :

1. 
   PM turi, initsiyalash vositasi va usuli asoslanadi va tanlanadi, PM solishtirma chiqimi qabul qilinadi va hisoblanadi, shpurlar soni aniqlanadi, o`yiq turi, komplektda shpurlar uzunligi tanlanadi, PM umumiy chiqimi, har bir shpurda zaryadlar massasi, PM xaqiqiy chiqimi va shpurlar uzunligi summasi tanlanadi. Portlatish tizimidagi portlashlar orasidagi vaqt hisoblanadi..
   
2. 
   BPIning texnik-iqtisodiy ko`rsatkichlari hisoblanadi.
   
3. 
   BPIni xavfsiz olib borish uchun kovjoyni shamollatish va tadbirlar o`tkazish sxemalari tuziladi.
   

Boshi berk (tupikoviy) laximlarni shamollatish xisobi.

Zaboylarni shamollatishda xajm buyicha xavoda kislorod 20% dan kam, karbonat angidrid 0,5%. dan kup bulmasligi kerak. Bunda xarakatning minimal tezligi 0,25 m/s, xavo xarorati esa 90% namlikda 26⁰S dan oshmasligi kerak,

Portlatishning gazsimon maxsulotlarini suyultirish va ularni zaboydan olib tashlash zaryadlarni portlatgandan keyin 3 minut ichida bulib utadi.
Boshi berk zaboylar bilan birlamchi laximlarni uchta sxema buyicha: xaydaydigan, suradigan va kombinatsiyalangan VMP maxalliy ventilyatorlar bilan shamollatiladi. Xaydaydigan sxema keng tarkalgan.
Bu sxemada VMPni 10 m dan kam bulmagan masofada toza xavo okimida urnatiladi.
YUkori bosimga erishish yoki shamollatish vaktini pasaytirish uchun shamollatiladigan laximning kata uzunligida VMPning kaskad kurilmasi ruxsat etiladi.
Gazsimon bulmagan kon sanoati korxonalarida metel truba utkazuvchi buyicha ventilyatorlar joylashtirish mumkin.
Agar metan 0,5% dan oshmasa VMP kurilmasi shaxta bosh injenerining ruxsati bilan ruxsat etiladi, xavo tarkibi esa urnatilgan meyorlarga mos kelishi shart.
VMP uzatilishida xavo xajmi 70 % dan oshmasligi shart. Bir laximda bir necha ventilyatorlarni urnatishda ularning jamlanmasi xavo xajmidan 70 % oshmasligi kerak, gaz shaxtalarida ventilyatsion trubaning yakunidan zaboygacha 8m, gaz bulmagan joylarda 12 m, rudniklarda 10 m bulishi shart.
Q_z (m³/min)da xavo xajmi boshi berk zaboylarni shamollatish uchun beshta faktor buyicha aniklanadi: bir vaktda portlatiladigan PM soni, gaz ajratib olish, bir vaktda minimal tezlik buyicha ishlaydigan odamlar soni.
Bir vaktda portlatiladigan PM soni:

kaerda – yoruglikda laximlar kundalang kesishuvi maydoni, m²; –laximlarni shamollatishning vakti (30mindan kup bulmasligi kerak); – laximlar suvliligining koeffitsienti (kuruklik uchun -0,8, namlik -0,6, suvli jinslarda -0,3); A- bir vaktda portlatiladigan portlatish moddalari soni, kg; — PM gazsimonligi (burchak buyicha portlatilganda—100 l/kg, jins buyicha —40 l/kg);
-sirkib chikuvchi xavoning koeffi­tsienti; — truboprovod uzunligi, m.
(0,008 %) yul kuyiladigan kontsentratsiyada zaxarli gazning suyulishining maksimal uzunligi

kaerda — turbulent diffuzisi koeffitsienti. Agar L_maxunda formulani shunday tasavvur etamiz L_max.

Rezinalangan trubalar uchun sikib chikarilgan xavo koeffitsienti kuyidagilarga teng:

truboprovod uzunligi, m . . 100 200 300 400 500 600 700 800

sikib chikarilgan xavo koeffitsienti, r ...........1,07 1,14 1,19 1,25 1,3 1,36 1,39 1,43

(m³/min) gaz ajratib olish buyicha laximlarni shamollatish uchun xavo xajmi

Kaerda — (§ 194 PBga asosan) ventilyatsion chizikdan chikuvchi metan tarkibi ; — ventilyatsion chizikka kirib keluvchi metana tarkibi, %; —ajratib olingan kumir va kumir plasti yuzasidan umumlovchi metan ajratib olish, m³/min.

Zaboyda odamlar soni buyicha laximlarni shamollatish uchun(m³/min) xavo xajmi

kaerda p_l — zaboydagi laximlarda bir vaktda ishlaydigan odamlar soni.

Xavo xarakatining minimal tezligi buyicha laximlarni shamollatish uchun (m³/min) xavo xajmi



kaerda —xavo xarakatining minimal tezligi (§ 161 PB asosan), m/s.
Issiklik faktorii buyicha laximlarni shamollatish uchun (m³/min) xavo xajmi



— issiklik faktorii buyicha laximda xavo xarakatining minimal tezligi (§ 162 Xavfsizlik koidalariga asosan kabul kilinadi)
YUkorida keltirilgan formulalar buyicha xisoblardan olingan xavo xajmi zaboyga yuboish uchun kabul kilinadi.
R metall trubalar uchun grafik buyicha ( 2.6 rasmga karang).
Barcha faktorlar buyicha zaboyni shamolatish uchun xavoda laximlarni utkazishning kombaynli texnologiyasi xisoblab chikiladi, bundan tashkari chang faktorii xam kushimcha xisoblab chikiladi.

CHang faktorii buyicha , kaerda — laxim buyicha xavo xarakati minimal tezligi .

Ventilyator uzatishning zarurligi (m³/min)

Ventilyatorning tulik bosimi (Pa)

Ventilyatorning statistik bosimi

dinamik

kaerda — truboprovod chikishida xavo xarakatining urtacha tezligi;

( ), m/s; — xavoning solishtirma massasi;
erkin kulashni tezlashtirish;
ventilyatsion truba kesishuvining maydoni, m².
Truboprovod karshiligi bilan chakirilgan bosim



kaerda — truba devorlariga boglik aerodinamik ishkalanish koeffitsienti (rezinalangan trublar uchun , tekstovinitovix— 0,00016, metallligi uchun — 0,00035); truboprovod dia­metri, m.
Ventilyatorlarni bosim va uzatish buyicha tanlab oladilar. energiyani tejash maksadida xozirgi vaktda asosan nazorat kiluvchi ventilyatorlar ishlab chikarilyapti. Uzunligi 1000 m gacha bulgan laximlarni shamollatish uchun elektr ukli maxalliy ventilyatorlar VM-ZM; VM-4M; VM-5M; VM-6M; VM-8M; VM-12M; VTS-7 va pnevmatik ventilyatorlar VKM-200A; VMP-Zm; VMP-4; VMP-5; VMP-bm dan foydalaniladi.
400; 500 i 600 mm diametrli rezina matolaridan tayyorlangan egiluvchan truboprovodlar keng kullanilmokda.SHu diametrdagi metall truboprovodlardan foydalanish mumkin. Katta uzunlikdagi truboprovodlarda xavo sikib chikarishni kamaytirish va aerodinamik karshilikni pasaytirish uchun polietilen shlang ulaymiz.