|
qatlamdan quduqqa, neft bilan katta miqdorda erkin gazning о 'tishi;
qatlamdan qum chiqishi;
nasos va quvurlarda parafin to 'planishi;
quduq tanasi qiyshayishini ta 'kidlash mumkin.
1. Muddatdan oldin suvlanishning sabablari
Suv bosimi tazyiqi tizimida mahsulot olinadigan quduqlarning suvlanishi - uyumning ilgari neft bilan to'yin- gan qismi ichiga suv-neft tutash yuzasining harakati natijasida yuzaga keladigan tabiiy jarayon.
Neft olinuvchi quduqlarga suv yorib о'tishi bilan neft olishni kuzatish mumkin. Suv yorib o'tishining sabablari quyidagilardan iborat bo'lishi mumkin:
1). Uyumning o'tkazuvchanligini mintaqalanish (maydon bo'yicha) va qatlamning (qatlam qalinligi) turli jinsliligi, siqib chiqarishning qovushqoqlik va gravitatsion nousti- vorligi, mahsulot olinuvchi va suv haydovchi quduqlarni joylashtirish xususiyati;
Ostki suvlarning yotishi, qatlam qiyaligi, siqib chiqarish froutining yoyilishi.
Yuqori o'tkazuvchanlikka ega kanal va yoriqlarning mavjudligi, ayniqsa yoriq-g 'ovakli kollektorlarda;
Ishlatish quvurlar birikmasining va sement halqasining nogermetikligi.
Asosan muddatdan oldin suvlanish quyidagilar natijasida yuzaga keladi:
Uyumning bir jinsli bo'lmagan mintaqalanish maydoni bo'ylab haydaladigan suvda «tip» hosil bo'lishi (maydon bo 'ylab suv bosishi);
Ostki suvlarning konussimon shakl olishi;
v) Bir jinsli bo'lmagan qatlamda, o'tkazuvchanligi katta bo 'Igan qatlamchalar suv harakatini ildamlashtirilishi (qatlam qalinligi bo'ylab suv bosish);
g) Yuqori o'tkazuvchanlikka ega bo'Igan yoriqlardan suv yorib о 'tishining tezlashishi;
d) Quvurlar birikmasi va sementli xalqning nogermetikligi tufayli yuqori, o'rta va ostki suv qatlamlaridan suvning о 'tishi.
Qatlam va quduqlarning muddatdan oldin suvlanishi joriy neft qazib olishning va so'nggi davrdagi neft bera olishlik- ning pasayishi, katta iqtisodiy yo'qotishlarga, katta suv miq- dorini yer yuziga chiqarish, tayyorlash va qayta qatlamga haydashga; neft tanqisligini oldini olish uchun yangi konlar- ni ishga tushirish zaruriyatini olib keladi. Qatlam va quduqlarning suvlanishiga qarshi kurash muammosi yanada dolzarb bo'lib qolmoqda.
2. Quduqlarda qum tiqinlarining hosil bo'lishi
Qum tiqinlariga qarshi kurash - neft sanoatidagi qadimiy muammolardan biri hisoblanadi. Qumning quduq tanasi odatda bo'shliq bo'sh sementlangan jinslarning buzilishi natijasida, ma'lum bir sizilish tezligi yoki bosim gradientida sizilish bosimi ta'siri ostida chiqishi kuzatiladi.
Qatlamdan qumning chiqishi quduq tubi zonasi jinslarining mustah-kamligini buzilishi, qatlam jinslarini yemirilishi va buning oqibatida ishlatish quvurlar birikma- sining deformatsiyalanishiga sabab bo'ladi, ba'zan quduqni ishdan chiqish holatlariga olib keladi. Qatlamdan quduq ichiga kelayotgan qum, quduq tubiga cho'kib tiqin hosil qiladi, bu esa odatda quduqni joriy mahsul miqdorini ka- maytiradi. Quduq tubidagi tiqinni bartaraflash uchun ser- mehnat ta'mirlov ishlari talab etiladi va bu neft qazib olish- da cheklab bo'lmas yo'qotishlar bilan bog'liq. Qatlamdan chiqariladigan qum, ishlatish uskunasining qattiq yemiri- lishiga olib keladi.
3. Quduq tubi zonasida va nasos-kompressor quvur- lari devorlarida parafin yig'ilishi
Neft harakat yo'nalishi davomida harakat va bosim kamayadi, gaz ajratadi, oqim sovutiladi, neftning eruvchanlik xususiyatlari pasayadi, qattiq parafin, asfalten va smola (mum) ajralib chiqadi. Bularning cho'kindilari quduq tubi zonasida, ko'tarish quvurlarida, shleyfda, yig'ish quvurlari va rezervuarlarda bo'lishi mumkin. Parafin ko'proq ko'tarish quvurlarida ajraladi. Ishlatiladigan parafin qatlamining qalinligi noldan 900-300 metr chuqurlikda, maksimumgacha 200-50 metr chuqurlikda oshadi, so'ng esa yotqiziq- larni oqim yuvishi natijasida kamayadi. Parafin yotqiziqlari ofomning gidravlik qarshiliklarini ortishiga olib keladi va mahsulot miqdorining kamayishiga sabab bo'ladi. Neft qazib olishda haroratning pasayishi natijasida parafin aralashmasini bartaraf etib bo'lmaydi. Parafinning kristal- lanishi (qotishi) neftning mexanik aralashmalarida va uskuna devorlarida sodir bo'ladi.
Hajm ichida ajralgan parafin yotqiziq hosil qilishda deyarli ishtirok etmaydi. Bunday kristallar asosan rezur- varlar tubida cho'kadi. Shuning uchun parafinning uskuna devorida emas, balki hajm ichida ajratishga erishish maqsadga muvofiq bo'lardi.
4. Quduqlarni ishlatishda tuz yotqiziqlari hosil bo'lishi
Tuz yotqiziqlari - qatlamda, quduqda, quvur uzatmalarida va neft tayyorlash uskunasi jihozlarida suv harakatining deyarli butun yo'nalishi davomida hosil bo'lishi mumkin.
Asosan tuz yotqiziqlari kontur ichra suv bostirishda hamda chuchuk suvlar bilan suv bostirishda kuzatiladi, chunki haydalgan suv qoldiq suvlar bilan tutashganda sulfatlarga to'yinishi va minerallarning erishi kuzatiladi.
Tuz yotqiziqlariga asosan quyidagilar sabab bo'ladi:
Turli xil gorizontlardan yoki qatlamchalardan quduqqa kelayotgan suvlarning kimyoviy nomutanosibligi.
Termodinamik sharoitning o'zgarishida suv-tuzli tizimning о 'ta to'yinishi.
Tuz yotqiziqlari neft qazib olish sur'atining pasayishiga, quduq ishida ta'mirlash aro davrlarining qisqarishiga olib keladi. Tuzlarning asosiy komponentlari bo'lib, gips yoki kalsiy karbonatlari va magniy karbonatlari hisoblanadi. Uning tarkibiga shu bilan birgalikda kremniy dioksidi, temirning oksidli birikmalari, organik jinslar (parafin, asfaltenlar, mumlar) va hokazolar kiradi.
Cho'kindilar zich yoki bo'shoq bo'lishi mumkin, metall bilan tutashmasining mustahkamligi qatlam chuqurligiga qarab ortadi.
Yotqiziqlar tarkibining va tuzilishining har xilligi ularga qarshi kurashda har bir konda xususiy yondoshishni talab etadi.
2 - ma’ruza. Gaz ya gazkondensat quduqlarini ishlatishda yuzaga keladigan asosiy asoratlar
Reja:
Quvurlar birikmasi aro gaz o'tishi
2. Qatlam osti va kontur tashqi suvlari bilan mah- sulotning suvlanishi
3. Quduq tubida tomchi suyuqliklarning paydo bo'lishi
4. Mahsulot tarkibidagi oltingugurt va boshqa agressiv komponeutlar ta'sirida quduq uskunasining yemirilishi
Respublikamizda tabiiy gaz va gaz kondensati asosan Buxoro va Qashqadaryo viloyatlarida joylashgan konlarda qazib olinadi. Bu yerda hozirgi vaqtda 15 dan ortiq kon ishlatilmoqda, bular orasida yirik konlar:
Sho'rtan, Zevarda, Pomuq, Alan, Kultak, Shimoliy O'rtabuloq, Dengizko'l, Ko'kdumaloq va boshqalar hisoblanadi.
Gaz zahirasi bo'yicha yirik bo'lgan Gazli koni, deyarli ishlatib bo'lingan va u yer osti gaz ombori sifatida qo'llanilmoqda.
Gaz va gazkondensat quduqlarini ishlatishda quyidagi asoratlar uchraydi:
quvurlar birikmalari aro gaz о'tishi;
ostki va konturdan tashqari qatlam suvlari bilan suvlanish;
quduq tubida tomchi suyuqlikning (bug' namligi va gaz kondensati) yig'ilishi;
quduq uskunasining oltingugurtli va karbon kislotali ta'sirlarda yemirilishi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
