Xorijiy investitsiyalardan foydalanish respublika iqtisodiyotida jiddiy tarkibiy
о‗zgarishlarni amalga oshirishga imkon berdi.
О‗zlashtirilgan xorijiy investitsiyalar hajmi yil sayin ortib bormoqda. Agar
1991-1998 yillarda. Respublika iqtisodiyotining ustuvor tarmoqlariga 8 milliard
AQSH dollaridan oshiq investitsiya kiritilgan bо‗lsa, 1999 yilda 1,324 million
AQSH dollaridan ortiq miqdordagi xorijiy investitsiyalar о‗zlashtirildi. Boshqacha
qilib
aytganda, barcha kapital qо‗yilmalarning qariyb 24 foizi xorijiy
investitsiyalar hissasiga tо‗g‗ri keldi.
Neft va gaz sanoatida chet el kapitali alohida о‘rin tutadi. 1994 yilda ushbu
sohada u 10 million dollarni, 1998 yilda esa 1 milliard 300 million dollarni tashkil
qildi. Shu tufayli, neft qazib olish 1990 yildagi 2,8 million tonnadan, 1998
yilda
8,1 million tonnagacha oshdi. Bu vaqt ichida tabiiy gaz qazib olish mos ravishda
40,8 milliard kubometrdan 54,3 milliard kubometrgacha oshdi va Prezidentimiz
tomonidan belgilangan butun mamlakat aholisini tabiiy gaz bilan ta‘minlash bilan
bog‗liq muhim vazifa muvaffaqiyatli yakunlandi. Agar mustaqillik arafasida
О‗zbekistonda shahar aholisini tabiiy gaz bilan ta‘minlash 47 foizni tashkil etgan
bо‗lsa, qishloq aholisi – 17 foizni, keyinroq esa, (1997 yilda)
bu raqam mos
ravishda 64 va 68 foizni tashkil etdi.
Dunyoning kо‗plab rivojlangan davlatlarida rо‗y bergan 1998 yildagi
moliyaviy inqiroz О‗zbekistonning moliyaviy va sanoat holatiga ta‘sir
kо‗rsatmasligi mumkin emas edi, lekin bu о‗z iqtisodiyotimizning oldinga siljishini
tо‗xtatmadi. Mamlakatda makroiqtisodiy barqarorlik hukm surdi. Bu, ayniqsa,
MDH mamlakatlarining moliyaviy-iqtisodiy ahvoli bilan taqqoslaganda sezilarli
bо‗ldi, ularning aksariyatida iqtisodiy rivojlanish darajasi 1990 yilga nisbatan 50
foizdan kam edi. Qattiq moliyaviy-kredit siyosati inflyatsiyaning kо‗tarilishiga
imkon bermadi. Jahon bozorida oltin, paxta, mis
va boshqa eksport tovarlari
narxlarining keskin pasayishiga qaramay, iqtisodiy islohotlarda yutuqlarga
erishildi. Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish jarayoni davom etmoqda. 1999 yilda
xususiy sektorning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 64,5 foizni tashkil etdi (
sanoatda – 64 foiz, qishloq xо‗jaligida - 98,7 foiz). Xususiylashtirilgan
korxonalarda aholining 74,2 foizi ishladi. 1999 yilda yalpi ichki mahsulotning
о‗sishi kuzatilib, uning о‗sishi 4,4 foizni tashkil etdi.
Tarkibiy о‗zgarishlar iqtisodiy о‗sishning hal qiluvchi omiliga aylanmoqda.
Sanoat ishlab chiqarishining asosiy о‗sishini yangi qurilgan obyektlar ta‘minladi.
Investitsiyalar umumiy hajmining 56 foizdan ortig‗i
yangi ishlab chiqarish
tarmoqlarini rivojlantirishga yо‗naltirildi.
Navoiy va Olmaliqdagi kon-metallurgiya zavodlarini rekonstruksiya qilish,
«Zarafshon-Nyumont» qо‗shma korxonasi, Andijonda о‗zbek-koreys avtomobil
zavodi
tashkil
etilishi
mamlakatning
moliyaviy-iqtisodiy
holatini
barqarorlashtirishda muhim rol о‗ynadi. 1999 yil boshida respublikada 3592 ta
qо‗shma korxona rо‗yxatga olingan. Ulardan 1917 tasi jahon standartlariga mos
mahsulotlar ishlab chiqaradi. Qо‗shma korxonalarning katta qismi - 1400 tasi
Toshkent shahrida, 107 tasi Toshkent viloyatida, 85 tasi Samarqand viloyatida, 54
tasi Andijonda, 49 tasi Farg‗ona va Namangan viloyatlarida joylashgan.
О‗zbekiston dunyodagi eng boy kaolinning zaxirasiga ega. 1917 yilda Angren
kо‗mir
havzasidan topilgan, 1 milliard 100 million tonnalik zaxiraga ega bо‗lgan
kon, faqat mustaqillik davridagina katta mablag‗ sarflash evaziga yirik ishlab
chiqarish korxonasiga aylandi (Germaniya bilan hamkorlikda).
Moskvada Respublika mustaqilligining tо‗qqiz yilligi arafasida rossiyalik
mualliflar M.Gafarli va A.Kasayevning «Taraqqiyotning о‗zbek modeli: tinchlik
va barqarorlik - taraqqiyot asosi» kitobi nashr etildi,
unda mustaqillik yillarida
О‗zbekistonning rivojlanishi katta xolislik bilan baholandi. Mualliflar fikricha,
yalpi ichki mahsulot 2,5 foizigacha, о‗rtacha oylik inflyatsiya darajasi 1,9
foizgacha о‗sgan. Sanoat ishlab chiqarishining о‗sish sur‘atlari bо‗yicha
О‗zbekiston 1999 yilda 117 foiz kо‗rsatkich bilan MDH mamlakatlari orasida
birinchi о‗rinni egalladi. Holbuki, bunday kо‗rsatkich 1991 yil darajasida -
Rossiyada atigi 45 foiz, Ukrainada – 44 foiz, Qozog‗istonda – 41
foizni tashkil
etgan edi.
Eksport tarkibi ham о‗zgarmoqda: paxta tolasining ulushi pasaymoqda – (44
foizdan 28 foizgacha), aksincha, mashina va uskunalar eksporti 9,85 foizdan 23
foizgacha о‗sdi. Shu bilan birga, tashqi qarz miqdori YAIMning 2,5 foizidan
oshmadi.
Do'stlaringiz bilan baham: