Narzulla Jo„rayev O„zbekiston tarixi

Marizing bir tarafdan, bir tarafdan xorsan – millat, 
Badandan doimo qon oldurar bemorsan – millat!
Uning na tili, na qulog„i bor. U – surat, devor! Mudhish hol!» 
Bu satrlar bezovta yurak qoni bilan, millat dardiga darmon bo„lish ilinjida 
to„kilgan achchiq ko„z yoshlari bilan yozilgan. Mustamlakachilik dardi, tobelik va 
mutelik, xorlik va zorlik suyak-suyagidan o„tib ketgan kishigina milliy ozodlik, 
hurriyat va erkinlik xususida ana shunday kuyib aytadi, kuyib so„zlaydi, yonib 
kuylaydi.
Ulug„ bobokalonimiz Abdulla Avloniy 
«Ma‟rifat – shijoatdir»
degan edi. 
Darhaqiqat, ma‟rifatli kishigina shijoatli bo„ladi. U o„zini himoya qilishga, o„z qadr-u 
qimmatini o„rniga qo„yishga qodir bo„ladi. Afsuski chorizm va undan keyingi qizil 

---

15 
imperiya davri bizni ayni ana shu qalb shijoatidan, yurak da‟vatidan, dil charog„idan 
mahrum etdi, ma‟rifatsizlikka mahkum qildi. Ulkan olim, taniqli adib va yirik jamoat 
arbobi Abdurauf Fitrat hurriyat damlarini orziqib kutdi. Uning umri faryod va alam 
bilan o„tdi: 
«Ey, ulug„ Turon, arslonlar o„lkasi! Senga ne bo„ldi? Holing qalaydir? Nechuk 
kunlarga qolding? 
Ey, Temurlarning, O„g„uzlar oilalarining shonli beshiklari! Qani uchiqdiqing 
yuksak o„rinlar? Qullik chuqurlarig„a nedan tushding?! 
Dunyoni «urho»lari bilan titratgan yo„lbars yurakli bolalaring qani? Nechun 
tovushlari chiqmaydi? 
Yer tuprog„ini ko„klarga uchiraturg„on tog„ gavdali o„g„lonlaring qani? 
Yer yuzining bir necha polvonlari bo„lgan botir turklaring qani? Nechun 
chekindilar? Nechun ketdilar? Kurash maydonlarin o„zgalarga nechun qo„ydilar? 
Nechun... nechun...nechun? 
Gapir menga, ey, ulug„ Turon, arslonlar o„lkasi! Senga ne bo„ldi? 
Yer yuzining buyuk saltanatlarini sen qurmadingmi? Hindistonning, Eronning, 
Ovruponing ulug„ xoqonlarini sen yubormadingmi? Ey, xoqonlar o„chog„i? Ey, 
qahramonlar to„g„oyi! Qani u chaqmoq chopishli botir xoqonlaring? Qani avval – o„q 
yurishli otli beklaring? Nechuk «urho»lari eshitilmaydur? 
Dunyo xalqini bo„ysundirgan saltanatlaring nechun buzuldi? 
Insonlik olamini qanotlari ostida olgan xoqonliging nechun kuchi o„ldi. Kuchingmi 
ketdi? Kimsasizmi qoldi? 
Yo„q... yo„q... Tangri haqqi uchun, yo„q? Sen kuchsiz emassan, sen kimsasiz 
emassan! Bugun Yer yuzida sakson million bolang bor. Bularning tomirlaridagi qon 
Chingizlarning, Temurlarning qonidir. 
Bularning kuchlari sening kuchingdir! 
Ey, ulug„ Turon, arslonlar o„lkasi! Qayg„urma! Eski davlating, eski saltanating, 
eski yigitlaring, eski arslonlaring hammasi bor, hech biri yo„qolmamishdur.» 
Va nihoyat mustaqillik ana shunday iztiroblar, qon yutishlar iskanjasida qolgan 
xalqimiz qalbiga nur, umidlariga qanot, dardlariga malham bo„lib keldi. 
Mustaqillikning ma‟naviy-ijtimoiy mazmuni, uning beqiyos mohiyati ana shunda. 
Mazkur xulosalardan kelib chiqib Prezident Islom Karimov